اجبار به روزه‌خواری

انجام مبطلات روزه با اجبار و اکراه و تقیه

طبق نظر آیت الله سیستانی:

اجبار: اگر کسی روزه‌دار را مجبور به انجام مبطلات روزه کند (مثلاً آب در گلوی او بریزد)، روزه‌اش باطل نمی‌شود.

اکراه: اما اگر کسی روزه‌دار را مجبور به انجام مبطلات روزه نکند؛ بلکه تهدید کند که اگر این کار را انجام ندهد، ضرری به او خواهد رساند و روزه‌دار خودش آن کار را انجام دهد، روزه‌اش باطل می‌شود؛ ولی کفاره ندارد.

تقیه: باطل‌کردن روزه از روی تقیه نیز مانند صورت دوم می‌باشد.

همسو: اجبار همسر به نزدیکی در ماه رمضان

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسئله ۱۶۲۵.  اگر چیزی به زور در گلوی روزه‌دار بریزند، روزه او باطل نمی‏شود، ولی اگر مجبورش کنند که روزه خود را به خوردن یا آشامیدن یا نزدیکی باطل کند، مثلاً به او بگویند اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی به تو می‏زنیم، و خودش برای جلوگیری از ضرر چیزی بخورد، روزه او باطل می‌شود. و در غیر آن سه چیز نیز  بنا بر احتیاط واجب  باطل می‌شود.

مسئله ۱۶۲۶.  روزه‌دار نباید جایی برود که می‏داند چیزی در گلویش می‏ریزند، یا مجبورش می‏کنند که خودش روزه خود را باطل کند، و اگر برود و از روی ناچاری خودش کاری که روزه را باطل می‏کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود. و همچنین است  بنا بر احتیاط لازم  اگر چیزی را در گلویش بریزند.

مسئله ۱۶۵۷.  در چند مورد  غیر از مواردی که قبلاً به آنها اشاره شد  فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره واجب نیست: ....

دهم: آنکه کسی از جهت اکراه یا اضطرار یا تقیه افطار کند، اگر مورد اکراه و تقیه، خوردن یا آشامیدن یا نزدیکی باشد، و همچنین در غیر آنها بنا بر احتیاط واجب.

رساله جامع

ج۲، مسئله ۱۴۰. اگر چیزی به زور در گلوی روزه‌دار بریزند، روزۀ او باطل نمی‌شود، ولی اگر مجبورش کنند که روزۀ خود را به یکی از سه مورد «خوردن» یا «آشامیدن» یا «جماع» باطل کند (اکراه)، مثلاً به او بگویند: «اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی یا آبرویی به تو می‌زنیم» و خودش از روی ناچاری برای جلوگیری از ضرر چیزی بخورد، روزۀ او باطل می‌شود و در غیر آن سه مورد از سایر مفطرات نیز، بنابر احتیاط واجب، روزه‌اش باطل می‌شود و این حکم در مورد تقیّه نیز که افطار بر فرد واجب می-شود، جاری است.

ج۲، مسئله ۱۴۱. روزه‌دار نباید جایی برود که می‌داند چیزی در گلویش می‌ریزند یا مجبورش می‌کنند که خودش روزۀ خود را باطل کند و اگر برود و از روی ناچاری خودش کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزۀ او باطل می‌شود. همچنین است بنابر احتیاط لازم، چنانچه چیزی را در گلویش بریزند.

ج۲، مسئله ۱۶۰. در چند مورد غیر از مواردی که قبلاً به آنها اشاره شد، فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفّاره واجب نیست: ....

۱۱. به جهت اکراه یا اضطرار یا تقیّه افطار کند و مورد اکراه، اضطرار و تقیّه، «خوردن» یا «آشامیدن» یا «جماع» باشد؛ البتّه در غیر این مفطرات نیز، بنابر احتیاط واجب این حکم (وجوب قضا) جاری است.

ج۲، مسئله ۱۶۲. در «موارد چهارم تا دهم» از مسألۀ «۱۶۰» روزه باطل است و باید تا انتهای روز امساک کند و قضای آن را هم انجام دهد.

و در «مورد یازدهم» نسبت به «خوردن» یا «آشامیدن» یا «جماع» روزه باطل است و امساک بنابر احتیاط واجب، در صورت امکان لازم است و باید قضای آن را هم انجام دهد و غیر موارد سه‌گانه از سایر مفطرات، بنابر احتیاط واجب در صورت امکان، باید به قصد قربت مطلقه آن روز را روزه بگیرد و قضای آن را هم بنابر احتیاط واجب، انجام دهد.

المسائل المنتخبه

مسألة ۵۱۶: من أُکره فی نهار شهر رمضان علی الأکل أو الشرب أو الجماع، أو اقتضت التقیة ارتکابها، أو اضطرّ إلیها أو إلی القیء أو الاحتقان جاز له الإفطار بها - مع الاقتصار فیه علی مقدار الضرورة علی الأحوط وجوباً -، ولکن یبطل صومه ویجب علیه القضاء، بل الأحوط لزوماً القضاء فی الإکراه والاضطرار إلی الإفطار بغیر المذکورات أیضاً.

منهاج الصالحین

ج۱، مسألة ۱۰۱۴: إذا أُکره الصائم علی الأکل أو الشرب أو الجماع فأفطر به بطل صومه، وکذا إذا کان لتقیة سواء کانت التقیة فی ترک الصوم - کما إذا أفطر فی یوم عیدهم تقیة - أم کانت فی أداء الصوم کالإفطار قبل الغروب، فإنّه یجب الإفطار حینئذٍ ولکن یجب القضاء، وأمّا لو أُکره علی الإفطار بغیر الثلاثة المتقدّمة أو أتی به تقیة ففی بطلان صومه إشکال، فلا یترک مراعاة مقتضی الاحتیاط بالإتمام والقضاء.

عروه الوثقی

قبل از مسألة ۲۴۶۲

فصل فی ما یعتبر فی مفطریة المفطرات

المفطرات المذکورة ما عدا البقاء علی الجنابة الذی مر الکلام فیه تفصیلا إنما توجب بطلان الصوم إذا وقعت علی وجه العمد والاختیار، وأما مع السهو وعدم القصد فلا توجبه ، من غیر فرق بین أقسام الصوم من الواجب المعین والموسع والمندوب، ولا فرق فی البطلان مع العمد بین الجاهل بقسمیه والعالم ولا بین المکره وغیره، فلو أکره علی الإفطار فأفطر مباشرة فرارا عن الضرر المترتب علی ترکه بطل صومه علی الأقوی ، نعم لو وجر فی حلقه من غیر مباشرة منه لم یبطل.

[ ۲۴۶۳ ] مسألة ۲: إذا أفطر تقیة من ظالم بطل صومه .

[ ۲۴۶۷ ] مسألة ۶: لا یجوز للصائم أن یذهب إلی المکان الذی یعلم اضطراره فیه إلی الإفطار بإکراه أو إیجار فی حلقه أو نحو ذلک، ویبطل صومه لو ذهب وصار مضطرا ولو کان بنحو الإیجار ، بل لا یبعد بطلانه بمجرد القصد إلی ذلک فإنه کالقصد للإفطار .

.