اهمیت یادگیری احکام

اهمّیت و چگونگی یادگیری احکام الهی

یکی از مهم‌ترین مسائلی که لازم است هر انسانی آگاهی داشته باشد، دانستن و فراگیری احکام دین است.

هر مکلفی باید احکام مورد نیازش را بداند تا بتواند هنگام نیاز بر اساس وظیفه خود عمل کند.

از رسول خدا ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} نقل شده که فرمودند: خداوند به چیزی برتر از آگاهی دینی و فهم دین عبادت نشده است.

امام صادق ^{(علیه‌السلام)} فرمودند: اگر یک حدیث درباره حلال و حرام را از شخصی راستگو فرا گیری، برای تو از دنیا و زر و سیم‌های آن بهتر است.

و در ضمن حدیث دیگری فرمودند: آیا بهتر از حلال و حرام سوالی هست که مردم بپرسند؟

همسو: وجوب یادگیری احکام

منابع فقهی

رساله جامع

یکی از مهم‌ترین واجبات دین مبین اسلام که از اهمّیت ویژه‌‌ای برخوردار می‌باشد، فراگیری احکام دین است که درک و فهم درست نسبت به مسائل آن و عمل بر طبق آن، تضمین کنندۀ سعادت انسان است.

کسی که اسلام را به عنوان دین خود بر می‌گزیند، باید برنامه‌‌های آن را به‌طور کامل در همۀ قلمروهای زندگی خود بپذیرد و رفتار و عملکرد خویش را مطابق با احکام دین تنظیم نماید.

انجام چنین تکلیفی، می‌‌طلبد فرد مسلمان نسبت به مقدار مورد نیازش از احکام دین، که به آن احتیاج دارد و برایش پیش می‌آید، شناخت پیدا کند تا بتواند آن را در زندگی خود اجرا نماید.

بر این اساس، قرآن کریم و روایات ائمّۀ هدی ^{(علیهم السلام)} بر این موضوع تأکید بسیار نموده و همگان را به یاد گرفتن احکام دین تشویق و ترغیب کرده‌‌اند و از ضررهای فراوان آشنا نبودن با احکام الهی بر حذر داشته‌‌اند.

در حدیث نقل شده است که امام صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «فرا گرفتن یک حدیث دربارۀ حلال و حرام از شخصی راستگو، برای تو بهتر از دنیا و زر و سیم‌‌های آن است».

همچنین، روایت شده مردی به امام صادق ^{(علیه السلام)} عرض کرد: فرزندی دارم که دوست دارد مسائل حلال و حرام را از شما بپرسد و از مطالبی که اهمّیت ندارد و استفاده‌ای برایش ندارد، پرسش نمی‌‌کند. حضرت صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «آیا بهتر از حلال و حرام سؤالی هست که مردم بپرسند؟» در حدیث دیگر نقل شده است که حضرت صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «در دین خدا دانا و فقیه شوید و مانند اعراب زمان جاهلیّت نباشید (که از احکام خدا و معارف دینی بی‌خبر بودند). سپس حضرتش ^{(علیه السلام)} فرمودند: کسی که در دین خدا دانا و بصیر نگردد، خداوند متعال در روز قیامت، هرگز به او نظر لطف نمی‌افکند و بر پاکیزگی اعمالش مهر تأیید نمی‌گذارد».

همچنین، از امام صادق ^{(علیه السلام)} روایت شده که رسول اکرم ^{(صلی الله علیه وأله وسلم)} فرمودند: «من از مسلمانی که هفته‌‌ای یک روز را برای آشنایی با امر دینش و پرسش از (معارف و احکام) آن اختصاص نمی‌‌دهد، منزجر و بیزارم».

در حدیث نقل شده است که امام صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «لقمان در اندرز به فرزندش فرمود: فرزندم! در روزها و شب‌‌ها و ساعات زندگی خود، بهره‌‌ای برای تحصیل علم در نظر بگیر، زیرا تو هرگز برای خودت ضایعه‌‌ای مانند ترک علم نخواهی یافت».

همچنین، روایت شده که امام صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «کسی که بدون علم و آگاهی اعمالش را انجام دهد، مانند فردی است که به سمت سرابی در بیابان حرکت کند، لذا هر چه تندتر برود، از مقصدش دورتر می‌‌شود».

نکتۀ مهمّ دیگر این است که در روایات معصومین ^{(علیهم السلام)}، موضوع «تفقّه در دین»، یعنی داشتن شناخت کامل دربارۀ دین و بصیر و بینا بودن نسبت به احکام و معارف آن، مورد توصیه و تأکید بسیار قرار گرفته است.

روایت شده که امام کاظم ^{(علیه السلام)} در این باره فرمودند: «در دین خدا فقیه و دانا شوید، زیرا فقه کلید بصیرت و شناخت است و مایۀ کامل شدن عبادت و وسیلۀ رسیدن به مقامات بلند و مراتب عالی دینی و دنیایی است. برتری فقیه بر عابد، همچون برتری خورشید بر ستارگان است و هر کس در دین خود دانا و فقیه نشود، خداوند عملی را از او نمی‌‌پسندد».

همچنین، روایت شده که امیر المؤمنین ^{(علیه السلام)} فرمودند: «اگر خواستی دانا شوی، در دین خدا فقیه و دانا شو».

در حدیث نقل شده است که پیامبر خدا ^{(صلی الله علیه وأله وسلم)} فرمودند: «خداوند، به چیزی برتر از آگاهی دینی و فهم دین عبادت نشده است».

همچنین، نقل شده که امام صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «هنگامی که خداوند خیر و سعادت بنده‌ای از بندگان خود را بخواهد، او را نسبت به دین، بصیر و بینا می‌‌سازد».

در روایت دیگری، امام صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «هنگامی که خداوند متعال می‌خواهد قوم و گروهی را به خیر و صلاح و موفقیّت برساند، آنان را در شناخت دین، بصیر و بینا قرار می‌‌دهد...».

بدیهی است که انسان نمی‌‌تواند در فراگیری مسائل دین کوتاهی کرده و به بهانۀ ندانستن مسأله، از عمل به تکالیف الهی که ابلاغ شده، شانه خالی کند. از امام صادق ^{(علیه السلام)} روایت شده است:

«... خداوند، روز قیامت از کسی که به تکلیف خود عمل نکرده، می‌‌پرسد: آیا تکلیف خود را می‌‌دانستی؟ اگر بگوید: می‌‌دانستم، به او خطاب می‌‌شود چرا به آنچه می‌‌دانستی عمل نکردی؟ و اگر بگوید: نمی‌‌دانستم، به او خطاب می‌‌شود چرا یاد نگرفتی تا عمل کنی؟...».