کسانی که نماز جمعه بر آنها واجب نیست

طبق نظر آیت‌الله سیستانی:

در صورتی که نماز جمعه با شرایط کامل و با حضور امام معصوم(علیه‌السلام) یا نماینده خاص ایشان برگزار شود، شرکت در آن واجب می‌باشد؛ اما حضور برخی گروه‌ها واجب نیست که عبارت‌اند از:

• زنان؛
• مسافران (گرچه قصد اقامت ده روزه داشته باشند)؛
• کسانی که فاصله محل سکونت‌شان تا محل نماز جمعه بیش از دو فرسخ شرعی (حدود ۱۱ کیلومتر) باشد؛
• افراد پیر؛
• بیماران؛
• نابینایان؛
• بردگان؛
• افرادی که به‌جهت باران، سرمای شدید یا شرایط سخت دیگر حضورشان دشوار باشد.

نکته: زنان و مسافران می‌توانند در نماز جمعه شرکت کنند، ولی این دو دسته به تنهایی نمی‌توانند تعداد لازم (یعنی پنج نفر) را تکمیل کنند.

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسئله ۷۲۰ . هرگاه نماز جمعه‌ای که دارای شرایط است برپا شود اگر برپاکننده‌اش امام(علیه السلام) یا نماینده خاص او باشد، حضورش واجب است، و در غیر این صورت واجب نیست. و در صورت اوّل نیز بر چند گروه واجب نیست:

اوّل: زنان.

دوّم: بردگان.

سوّم: مسافران، هرچند مسافری که وظیفه‌اش تمام باشد، مثل مسافری که قصد اقامت نموده باشد.

چهارم: بیماران، نابینایان، و افراد پیر.

پنجم: افرادی که فاصله آنان تا محل نماز جمعه بیش از دو فرسخ شرعی باشد.

ششم: افرادی که حضور آنان در نماز جمعه به علت باران یا سرمای شدید و مانند آن سخت و دشوار باشد.

رساله جامع

ج۱، مسئله ۲۰۱۴. هر گاه نماز جمعه‏ای که دارای شرایط است بر پا شود و بر پا کننده‏اش امام(علیه السلام) یا نمایندۀ خاصّ او باشد، شرکت در آن بر چند گروه واجب نیست:

اوّل: زنان؛

دوّم: بردگان؛

سوّم: مسافران، هرچند مسافری که وظیفه‏اش تمام باشد، مثل مسافری که قصد اقامت ده روز نموده است.

چهارم: بیماران، نابینایان و افراد پیر؛

پنجم: افرادی که فاصلۀ آنان تا محلّ نماز جمعه بیش از دو فرسخ شرعی باشد؛

ششم: افرادی که حضور آنان در نماز جمعه به علّت باران یا سرمای شدید و مانند آن، سخت و دشوار باشد.

ج۱، مسئله ۲۰۱۵. زنان و مسافران می‌توانند در نماز جمعه شرکت کنند و اگر نماز جمعه دارای شرایط باشد، نماز ظهر از آنان ساقط است؛ امّا به تنهایی (بدون شرکت مردان یا غیر مسافران) نمی‌توانند نماز جمعه تشکیل داده یا تکمیل کنندۀ عدد لازم (پنج نفر) باشند.

شایان ذکر است، این حکم در مورد مسافری که به جهت قصد اقامت ده روز یا غیر آن وظیفه‌اش تمام باشد، بنابر احتیاط واجب است. بنابراین، مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود.

المسائل المنتخبه

مسألة ۱۸۴: لا یجب الحضور علی المرأة، ولا علی المسافر - وإن کانت وظیفته الإتمام -، ولا علی المریض، ولا علی الأعمی، ولا علی الشیخ الکبیر، ولا علی من کان بینه وبین الجمعة أکثر من فرسخین (۱۱ کم تقریباً)، ولا علی من کان الحضور علیه حرجیاً لمطر أو برد شدید أو نحوهما، فهؤلاء جمیعاً لا یجب علیهم الحضور فی صلاة الجمعة حتّی فی فرض وجوبها تعییناً الذی تقدّم بیانه فی المسألة السابقة.

منهاج الصالحین

ج۱، مسألة ۹۵۷: یعتبر فی وجوب الحضور فی الصورة الأُولی المتقدّمة أُمور:

۱. الذکورة، فلا یجب الحضور علی النساء.

۲. الحریة، فلا یجب علی العبید.

۳. الحضور، فلا یجب علی المسافر سواء فی ذلک المسافر الذی وظیفته القصر ومن کانت وظیفته الإتمام کالقاصد لإقامة عشرة أیام.

۴. السلامة من المرض والعمی، فلا یجب علی المریض والأعمی.

۵. عدم الشیخوخة، فلا یجب علی الشیخ الکبیر .

۶. أن لا یکون الفصل بینه وبین المکان الذی تقام فیه الجمعة أزید من فرسخین، کما لا یجب علی مَنْ کان الحضور علیه حرجیاً لمطر أو برد شدید أو نحوهما وإن لم یکن الفصل بهذا المقدار .