فضیلت و ثواب روزه

ارزش و پاداش روزه‌گرفتن

فضیلت روزه

روزه از مهم‌ترین دستورات دین اسلام است و در روایات نقل شده: اسلام بر پنج پایه استوار است که یکی از آن‌ها، روزه می‌باشد و روزه سپری در مقابل آتش جهنم بوده و به‌واسطۀ روزه‌گرفتن، شیطان به اندازۀ فاصلۀ مشرق و مغرب از انسان روزه‌دار دور می‌شود.

ثواب روزه

در روایات نقل شده است که: ملائکه تا زمان افطار برای روزه‌دار دعا می‌کنند و حتی خواب انسان روزه‌دار، عبادت است و نفس‌کشیدن او، تسبیح حقّ تعالی حساب می‌شود.

و خداوند می‌فرماید: روزه برای من است و من می‌دانم که چه ثوابی برای روزه‌دار در نظر بگیرم.

منابع فقهی

رساله جامع

«روزه» از مهم‌ترین دستورات الهی است که از آن به عنوان یکی از ارکان پنج‌گانۀ اسلام (نماز، زکات، حج، روزه و ولایت اهل بیت(علیهم السلام) ) نام برده شده است و از جمله واجباتی است که قرآن کریم دربارۀ آن می‌فرماید:

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ».[۱]

«ای کسانی که ایمان آوردید، روزه بر شما نوشته شده است (واجب شده است) همچنان که بر پیشینیان قبل از شما نوشته شده بود (واجب شده بود)، شاید که با تقوی و پرهیزگار شوید».

«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدی لِلنَّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَنْ کانَ مَریضاً أَوْ عَلی‌ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُریدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی‌ ما هَداکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ».[۲]

«ماه رمضان، ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حقّ از باطل،[۳] پس هر که دریابد ماه رمضان را باید آن را روزه بدارد و هر کس مریض یا در سفر باشد (به شمارۀ آنچه روزه خورده است) از ماه‌های دیگر روزه دارد، که خداوند برای شما حکم را آسان خواسته و تکلیف را مشکل نگرفته و خواسته تا اینکه عدد روزه را تکمیل کرده و خدا را به عظمت یاد کنید که شما را هدایت فرمود، باشد که (از این نعمت بزرگ) شکرگزار شوید».

در فضیلت و اهمیّت روزه، احادیث بسیاری از معصومین(علیهم السلام) صادر گردیده است که در ذیل بعضی از آنها ذکر می‌شود.

زراره از امام باقر(علیه السلام) روایت می‌کند که آن حضرت فرمودند: «دین اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت اهل بیت(علیهم السلام) و رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: روزه، سپری در برابر آتش دوزخ است».[۴]

روایت شده که حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «خواب روزه‌دار، عبادت و نفس کشیدن او، ثواب تسبیح دارد».[۵]

از امام باقر(علیه السلام) روایت شده است که پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) به جابر بن عبداللّه فرمودند: «ای جابر این ماه، ماه مبارک رمضان است، در این ماه هر کس روز آن را روزه بدارد و جزئی از شبش را به عبادت بپردازد و شکم و شرمگاه خویش را پاک نگه دارد و زبانش را حفظ کند، همان طور که از این ماه خارج می‌شود، از گناهان خویش خارج می‌شود.

جابر عرض کرد: ای رسول خدا، چه زیباست این حدیث، رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: ای جابر و چه سخت است رعایت این شروط».[۶]

از امام صادق(علیه السلام) از پدران گرامی‌شان(علیهم السلام) نقل شده که رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) به اصحاب خود فرمودند: «آیا به شما خبر بدهم از اعمالی که اگر آنها را انجام دهید شیطان به اندازۀ فاصله مشرق از مغرب از شما دور می‌شود؟ اصحاب در پاسخ گفتند: بفرمایید.

آن حضرت(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: روزه گرفتن شیطان را رو ‌سیاه (و ناامید) می‌کند و دادن صدقه در راه خدا، پشت او را می‌شکند و چنانچه مسلمانان همدیگر را برای خدا دوست داشته باشند و به یکدیگر در راه انجام کارهای نیک کمک کنند، این امور اصل و ریشۀ او را از بین می‌برد و توبه کردن و استغفار، رگ گردنش را قطع می‌کند و برای هر نعمتی که خداوند به انسان عنایت فرموده است، زکاتی هست و زکات بدن‌ها روزه گرفتن است».[۷]

۱. سورۀ بقره، آیۀ ۱۸۳.

۲. سورۀ بقره، آیۀ ۱۸۵.

۳. دلایلی روشن و آشکار از هدایت دارد و مایۀ جدایی حقّ از باطل‌ است.

۴ فروع کافی، ج۴، کتاب الصیام، باب ما جاء فی فضل الصوم و الصائم، ص۶۲، ح۱.

۵. وسائل‌ الشیعه، ج۱۰، ابواب آداب الصیام، باب۲، ص۱۳۶ و ۱۳۷، ح۲.

۶. فروع کافی، ج۴، کتاب الصیام، باب ادب الصائم، ص۸۷، ح۲.

۷. وسائل ‌الشیعه، ج۱۰، ابواب الصوم المندوب، باب۱، ص۳۹۵ و ۳۹۶، ح۲.

روایت شده است که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «خداوند متعال فرموده است: روزه برای من است و پاداش آن را من خودم می‌دهم».[۱]

از امیر المؤمنین(علیه السلام) نقل شده است که رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «هر کس روزه، او را از خوردن غذایی که به آن میل و اشتها دارد، بازدارد، بر خداوند متعال است که وی را از غذای بهشت سیر کند و از آشامیدنی بهشتی بنوشاند».[۲]

نیز روایت شده است که رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «... بهشت دری دارد به نام رَیّان (سیراب) که تا روز قیامت باز نمی‌شود، در روز قــیامت تنها برای روزه‌داران از امّت محمّد باز می‌شود، پس رضوان، خزانه‌دار بهشت نداء می‌کند: ای امّت محمّد(صلی الله علیه وآله وسلم) به سوی ریّان بشتابید، امّت من از آن در وارد بهشت می‌شوند...».[۳]

در حدیث نقل شده است که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «برای روزه‌دار دو شادی و خشنودی است:

۱. خشنودی و خوشحالی در موقع افطار (از اینکه به دستور الهی عمل نموده است)؛

۲. خشنودی و خوشحالی در روز قیامت (موقع گرفتن پاداش الهی)».[۴]

۱. همان،‌ص۳۹۷، ح۷.

۲. همان، ج۲۴، ابواب آداب المائدة، باب۸۰، ص۳۸۹، ح۸.

۳. أمالی شیخ صدوق، مجلس ۱۲، ص۵۳، ح۲.

۴. وسائل ‌الشیعه، ج۱۰، ابواب الصوم المندوب، باب۱، ص۳۹۷، ح۶.

پاداش روزه گرفتن در هوای گرم

در حدیث نقل شده است که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «برترین جهاد، روزه گرفتن در هوای گرم است».[۱]

نیز روایت شده است که حضرت صادق(علیه السلام) فرمودند: «هر کس در روزی که هوا بسیار گرم است برای خدا روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند متعال هزار فرشته بر او می‌گمارد که بر چهره‌اش دست نوازش می‌کشند و به او بشارت (به پاداش الهی) می‌دهند و هنگامی که افطار می‌کند، خداوند متعال (وی را مورد لطف و عنایت خویش قرار داده) به او می‌گوید: چه خوش است رایحه و بوی تو، پس از آن به فرشتگان می‌فرماید: شما گواه باشید که من گناهان او را بخشیدم».[۲]

۱. مستدرک الوسائل، ج۷، ابواب الصوم المندوب، باب۲، ص۵۰۴، ح۱.

۲. فروع کافی، ج۴، کتاب الصیام، باب ما جاء فی فضل الصوم و الصائم، ص۶۵، ح۱۷.

خارج شدن روح ایمان از فرد روزه خوار

در حدیث نقل شده است که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «کسی که روزۀ یک روز از ماه رمضان را (از روی عمد) بخورد، روح ایمان از او بیرون می‌رود».[۱]

۱. وسائل ‌الشیعه، ج۱۰، ابواب احکام شهر رمضان، باب ۱، ص۲۴۵ و ۲۴۶، ح۱۲.

منهاج الصالحین

مسألة ۱۰۶۳: الصوم من المستحبّات المؤکدة، وقد ورد أنّه جُنّة من النار، وزکاة الأبدان، وبه یدخل العبد الجَنّة، وأنّ نوم الصائم عبادة ونَفَسَه وصمته تسبیح، وعمله متقبّل، ودعاءه مستجاب، وخلوف فمه عندالله تعالی أطیب من رائحة المسک، وتدعو له الملائکة حتّی یفطر، وله فرحتان فرحة عند الإفطار وفرحة حین یلقی الله تعالی.

عروة الوثقی

بعد از مسئله ۲۵۵۶

أقسام الصوم أربعة: .... وأما المندوب منه فأقسام: ....

فقد وردت الأخبار الکثیرة فی فضله من حیث هو ومحبوبیته وفوائده، ویکفی فیه ما ورد فی الحدیث القدسی : «الصوم لی وأنا أجازی به» وما ورد من «أن الصوم جنة من النار» و «أن نوم الصائم عبادة، وصمته تسبیح، وعمله متقبل، ودعاءه مستجاب»، ونعم ما قال بعض العلماء من أنه لو لم یکن فی الصوم إلا الارتقاء عن حضیض حظوظ النفس البهیمیة إلی ذروة التشبه بالملائکة الروحانیة لکفی به فضلا ومنقبة وشرفا.