روزه‌های مستحبی

روزه‌گرفتن در همۀ روزهای سال (غیر از روزهای حرام و مکروه) مستحب است، و نسبت به برخی روزها و بعضی ماه‌ها سفارش بیشتری شده است؛ مانند:

ماه	روز	توضیح
همه ماه‌ها	۳ روز از هر ماه	و بهتر است پنجشنبۀ اول و پنجشنبه آخر ماه و اولین چهارشنبه بعد از روز دهم ماه باشد
همه ماه‌ها	۱۳ و ۱۴ و ۱۵	ایام البیض
محرم	۱ و ۳ و ۷
ربیع الاول	۱۷	روز ولادت پیامبر اکرم(ص)
جمادی الاولی	۱۵
رجب	همه روزها	مخصوصاً روز مبعث (۲۷ رجب)
شعبان	همه روزها
شوال	۴ تا ۹
ذوالقعده	۲۵	دحو الارض
ذوالقعده	۲۹
ذوالحجه	۱ تا ۹
ذوالحجه	۱۸	عید غدیر
ذوالحجه	۲۴	روز مباهله
فروردین	۱	روز نوروز

منابع فقهی

توضیح المسائل

روزه‌های مستحب

مسأله ۱۷۱۶ ـ روزه تمام روزهای سال، غیر از روزهای حرام و مکروه که ذکر شد، مستحب است. و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است که از آن جمله است:

۱ ـ پنجشنبه اوّل و پنجشنبه آخر هر ماه، و چهارشنبه اوّلی که بعد از روز دهم ماه است، و اگر کسی آنها را به‌جا نیاورد، مستحب است قضا نماید، و چنانچه اصلاً نتواند روزه بگیرد، مستحب است برای هر روز یک مُد طعام یا ۱۲٫۶ نخود نقره سکه‌دار به فقیر دهد.

۲ ـ سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه.

۳ ـ تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از این دو ماه اگرچه یک روز باشد.

۴ ـ روز عید نوروز.

۵ ـ روز چهارم تا نهم شوال.

۶ ـ روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی‌قعده.

۷ ـ روز اوّل تا روز نهم ذی‌حجه (روز عرفه)، ولی اگر به واسطه ضعف روزه نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند، روزه آن روز مکروه است.

۸ ـ روز عید سعید غدیر (۱۸ ذی‌حجه).

۹ ـ روز مباهله (۲۴ ذی‌حجه).

۱۰ ـ روز اوّل و سوّم و هفتم محرّم.

۱۱ ـ روز میلاد مسعود پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) (۱۷ ربیع‌الأول).

۱۲ ـ روز پانزدهم جمادی‌الأولی.

۱۳ ـ روز مبعث حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) (۲۷ رجب).

و اگر کسی روزه مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند، بلکه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت کند مستحب است دعوت او را قبول کند، و در بین روز اگرچه بعد از ظهر باشد افطار نماید.

رساله جامع

روزه‌های مستحب

مسأله ۲۴۳. روزۀ تمام روزهای سال، غیر از روزهای حرام و مکروه که بعداً ذکر می‌شود، مستحب می‌باشد و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است که از آن جمله است:

۱. پنجشنبۀ اوّل و پنجشنبۀ آخر هر ماه قمری و چهارشنبۀ اوّلی که بعد از روز دهم ماه قمری است و اگر کسی آنها را به‌جا نیاورد، مستحب است قضا نماید و چنانچه اصلاً نتواند روزه بگیرد، مستحب است برای هر روز یک مُدّ طعام (تقریباً ۷۵۰ گرم) گندم یا جو یا نان و مانند اینها یا ۶/۱۲ نخود سکّۀ نقره[۱] (یک درهم) به فقیر بدهد.

۲. سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری.

۳. تمام ماه رجب و شعبان و حتّی بخشی از این دو ماه هرچند یک روز باشد.

۴. روز عید نوروز.

۵. روز‌های چهارم تا نهم شوّال.

۶. روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی‌‌قعده.

۷. روز اوّل ذی‌‌حجّه تا روز نهم ذی‌‌حجّه (روز عرفه)؛ مگر مورد استثنایی که در روزه‌های مکروه ذکر می‌شود.

۸. روز عید سعید غدیر (۱۸ ذی‌‌حجّه).

۹. روز مباهله (۲۴ ذی‌‌حجّه).

۱۰. روز اوّل و سوّم و هفتم محرّم.

۱۱. روز میلاد مسعود پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) (۱۷ ربیع الأول).

۱۲. روز پانزدهم جمادی الأولی.

۱۳. روز مبعث حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) (۲۷ رجب).

[۱]. در این زمان، که سکّۀ نقره رایج نمی‌باشد، لازم نیست سکّه باشد و توضیح بیشتر در مورد مقدار «درهم» به گرم، در جلد چهارم، فصل «دیات» ذکر می‌شود.

منهاج الصالحین

مسألة ۱۰۶۳: الصوم من المستحبّات المؤکدة ....

مسألة ۱۰۶۴: أفراد الصوم المندوب کثیرة، وعدّ من المؤکد منه صوم ثلاثة أیام من کلّ شهر، والأفضل فی کیفیتها أوّل خمیس من الشهر، وآخر خمیس منه، وأوّل أربعاء من العشر الأواسط، وصوم یوم الغدیر، فإنّه یعدل - کما فی بعض الروایات - (مائة حجّة ومائة عمرة مبرورات متقبّلات)، وصوم یوم مولد النبی (صلّی الله علیه وآله) ویوم مبعثه، ویوم دحو الأرض - وهو الخامس والعشرون من ذی القعدة - ویوم عرفة لمن لا یضْعِفه عن الدعاء مع عدم الشک فی الهلال، ویوم المباهلة وهو الرابع والعشرون من ذی الحجّة، وتمام رجب، وتمام شعبان، وبعض کلّ منهما علی اختلاف الأبعاض فی مراتب الفضل، ویوم النوروز، وأوّل یوم المحرّم وثالثه وسابعه، وکلّ خمیس وکلّ جمعة إذا لم‏ یصادفا عیداً.

عروه الوثقی

بعد از مساله 2500

فصل فی الزمان الذی یصح فیه الصوم

وهو النهار من غیر العیدین، ومبدأه طلوع الفجر الثانی ووقت الإفطار ذهاب الحمرة من المشرق (۱۴۲۴)، ویجب الإمساک من باب المقدمة فی جزء من اللیل فی کل من الطرفین (۱۴۲۵) لیحصل العلم بإمساک تمام النهار ....

(۱۴۲۴) (ووقت الإفطار ذهاب الحمرة من المشرق): عند الشک فی سقوط القرص واحتمال اختفائه بالجبال أو الأبنیة أو الأشجار ونحوها وأما مع عدم الشک فعدم تقدیم الإفطار علی زوال الحمرة مبنی علی الاحتیاط اللزومی

(۱۴۲۵) (فی کل من الطرفین): لا یجب الإمساک علی المراعی بنفسه قبل تبین الفجر له، کما لا یجب الامساک علی غیره وان لزمه القضاء علی تقدیر تبین الخلاف فی شهر رمضان وما بحکمه، نعم یلزمه رعایة الاحتیاط لو علم انه لولاها لوقع الاکل – مثلا – بعد طلوع الفجر ولو فی بعض الایام.

بعد از مساله 2556

.... وأما المندوب منه فأقسام :

منها : ما لا یختص بسبب مخصوص ولا زمان معین کصوم أیام السنة عدا ما استثنی من العیدین وأیام التشریق لمن کان بمنی، فقد وردت الأخبار الکثیرة فی فضله من حیث هو ومحبوبیته وفوائده، ویکفی فیه ما ورد فی الحدیث القدسی : «الصوم لی وأنا أجازی به » وما ورد من « أن الصوم جنة من النار» و « أن نوم الصائم عبادة، وصمته تسبیح، وعمله متقبل، ودعاءه مستجاب »، ونعم ما قال بعض العلماء من أنه لو لم یکن فی الصوم إلا الارتقاء عن حضیض حظوظ النفس البهیمیة إلی ذروة التشبه بالملائکة الروحانیة لکفی به فضلا ومنقبة وشرفا.

بعد از مساله 2556

وأما المندوب منه فأقسام:

منها: ما لا یختص بسبب مخصوص ولا زمان معین کصوم أیام السنة عدا ما استثنی من العیدین وأیام التشریق لمن کان بمنی، فقد وردت الأخبار الکثیرة فی فضله من حیث هو ومحبوبیته وفوائده، ویکفی فیه ما ورد فی الحدیث القدسی: «الصوم لی وأنا أجازی به» وما ورد من «أن الصوم جنة من النار» و «أن نوم الصائم عبادة، وصمته تسبیح، وعمله متقبل، ودعاءه مستجاب»، ونعم ما قال بعض العلماء من أنه لو لم یکن فی الصوم إلا الارتقاء عن حضیض حظوظ النفس البهیمیة إلی ذروة التشبه بالملائکة الروحانیة لکفی به فضلا ومنقبة وشرفا.

ومنها: ما یختص بسبب مخصوص، وهی کثیرة مذکورة فی کتب الأدعیة.

ومنها : ما یختص بوقت معین، وهو فی مواضع :

منها : وهو آکدها : صوم ثلاثة أیام من کل شهر، فقد ورد أنه یعادل صوم الدهر، ویذهب بوحر الصدر، وأفضل کیفیاته ما عن المشهور ویدل علیه جملة من الأخبار وهو أن یصوم أول خمیس من الشهر وآخر خمیس منه وأول أربعاء فی العشر الثانی، ومن ترکه یستحب له قضاؤه، ومع العجز عن صومه لکبر ونحوه یستحب أن یتصدق عن کل یوم بمد من طعام أو بدرهم.

ومنها : صوم أیام البیض من کل شهر، وهی الثالث عشر والرابع عشر والخامس عشر علی الأصح المشهور، وعن العمانی أنها الثلاثة المتقدمة.

ومنها : صوم یوم مولد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) وهو السابع عشر من ربیع الأول علی الأصح، وعن الکلینی ـ رحمه الله ـ أنه الثانی عشر منه.

ومنها : صوم یوم الغدیر، وهو الثامن عشر من ذی الحجة.

ومنها : صوم یوم مبعث النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) وهو السابع والعشرون من رجب.

ومنها : یوم دحو الأرض من تحت الکعبة، وهو الیوم الخامس والعشرون من ذی القعدة.

ومنها: یوم عرفة لمن لا یضعفه الصوم عن الدعاء.

ومنها : یوم المباهلة وهو الرابع والعشرون من ذی الحجة.

ومنها : کل خمیس وجمعة معا، أو الجمعة فقط.

ومنها : أول ذی الحجة، بل کل یوم من التسع فیه.

ومنها : یوم النیروز.

ومنها : صوم رجب وشعبان کلا أو بعضا، ولو یوما من کل منهما.

ومنها : أول یوم من المحرم وثالثه وسابعه.

ومنها : التاسع والعشرون من ذی القعدة.

ومنها : صوم ستة أیام بعد عید الفطر بثلاثة أیام أحدها العید.

ومنها : یوم النصف من جمادی الأولی.