هنگامی که مجتهد می‌خواهد برداشت خود از مدارک را بیان کند، ممکن است به یکی از چهار شیوه نظرش را اعلان نماید:
عباراتی که از آن فتوا و احتیاط برداشت می‌شود
فتوای قطعی
فتوای قطعی زمانی صادر می‌شود که فقیه پس از بررسی ادله به نتیجه قطعی برسد.
عباراتی که بر فتوای قطعی دلالت می‌کند:
- جائز، یجوز، لا یجوز
- واجب، یجب، لا یجب
- حرام، یحرم، لا یحرم
- مستحب، یستحب
- مکروه، یکره
- باطل، صحیح
- الافضل، الاکمل، الاولی
- یغتسل، توضّأ
- لا اشکال فیه، لا مجال للاشکال فیه و…
فتوای ترجیحی
فتوای ترجیحی زمانی صادر می‌شود که فقیه خدشه و مناقشه‌ای در ادله ببیند.
عباراتی که بر فتوای ترجیحی دلالت دارد:
- الاقوی، قویّ
- الاقرب، قریب
- الاظهر، الظاهر
- لا یبعد، بعید
- لا یخلو عن قوّة
- یجب/یحرم علی اشکال
- یجب علی تأمل و…
احتیاط واجب
احتیاط واجب در جایی است که فقیه به نتیجه قطعی نمی‌رسد؛ اما روی جهاتی اجازه مخالفت نیز نمی‌دهد.
عباراتی که از آن احتیاط واجب برداشت می‌شود:
- الاحوط، الاحوط وجوباً
- فیه اشکال، فیه تأمّل
- لا یخلو من اشکال
- یُشکل، مشکلٌ
- محلّ تأمّل
- المشهور، قیل و…
احتیاط مستحب
احتیاط مستحب در جایی است که فقیه به نتیجه قطعی و ترجیحی نرسیده و اجازه مخالفت می‌دهد.
عبارات دالّ بر احتیاط مستحب:
- الاحوط الاولی
- الاحوط استحباباً و…
نکته: باید دقت داشت که واژۀ «اشکال و تأمل» هم در فتوا هم در احتیاط به‌کار می‌رود با این تفاوت که:
- فتوای قطعی: لا اشکال فیه، لا مجال للاشکال فیه
- فتوای ترجیحی: یحرم علی اشکال، یجب علی تأمل
- احتیاط واجب: فیه اشکال، فیه تأمل، لا یخلو من اشکال، محلّ تأمّل، یُشکل، مشکلٌ.
احتیاط همراه فتوا و بدون فتوا
واژه احتیاط اگر به‌تنهایی استعمال شود، به‌معنای احتیاط واجب است.
اگر قبل یا بعدش فتوای مخالفِ آن باشد، به‌معنای احتیاط مستحب است؛ مانند: «الاقوی کفایة المرة فی التسبیحات الاربعة و ان کان الاحوط ثلاثاً» و «الاحوط ثلاث مرّات فی التسبیحات فی التسبیحات الاربعة و ان کان الاقوی کفایة المرة».
اگر قبل یا بعدش فتوای موافقِ آن باشد، به‌معنای عدول از احتیاط به فتوا است و در این‌گونه موارد رجوع به فالاعلم جایز نیست؛ مانند: «الاحوط ثلاث مرّات فی التسبیحات الاربعة و هو الاقوی».