نافله عصر یکی از نمازهای مستحب روزانه است که هشت رکعت بوده و پیش از نماز عصر خوانده میشود.
زمان خواندن نافله عصر لحظاتی پس از اذان ظهر آغاز میشود و تا نزدیک غروب آفتاب ادامه دارد.
اگر کسی نافله عصر را آنقدر به تأخیر بیندازد که با خواندن آن، وقت فضیلت نماز عصر بگذرد، بهتر است ابتدا نماز عصر را بخواند سپس نافلهاش را بهجا آورد.
نکته: در روز جمعه، به مجموع شانزده رکعت نافلههای ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه میشود. بهتر است از این بیست رکعت، هجده رکعت پیش از اذان ظهر و دو رکعت هنگام اذان خوانده شود.
استفتائات
پرسش: نافله ظهر و عصر اگر بعد از نماز ظهر وعصر خوانده شود به چه نیتی باشد وآیا میتوان بعلت کهولت سن نافله ها را نشسته خواند؟
پاسخ: به نیت مافی الذمه بخواند ومی تواند نشسته بخواند.
السؤال: هل یجوز تقدیم نوافل العصر علی فریضة الظهر مباشرة فیؤتی بالنوافل جمیعاً قبل الصلاة ؟
الجواب: نعم یجوز فی غیر یوم الجمعة التقدیم مع العذر بل یجوز تقدیمه حتی علی الزوال ولایجب ان یکون العذر ضرریاً بل حتی لو کان امرا متعارفاً لا محذور فی ترکه واما من دونه فالاحوط عدم التقدیم ویجوز التاخیر عن صلاة العصر فیکون قضاء.
السؤال: هل یجوزالاتیان بنوافل الظهر والعصر بعدالفریضتین وبایّة نیة؟
الجواب: یجوز وتکون قضاءً
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسأله ۷۵۱ ـ نمازهای مستحبّی زیاد است و آنها را نافله گویند، و بین نمازهای مستحبّی به خواندن نافلههای شبانهروزی بیشتر سفارش شده، و آنها در غیر روز جمعه سی و چهار رکعتاند، که هشت رکعت آن نافله ظهر، و هشت رکعت نافله عصر و چهار رکعت نافله مغرب، و دو رکعت نافله عشا، و یازده رکعت نافله شب، و دو رکعت نافله صبح میباشد. و چون دو رکعت نافله عشا را ـ بنا بر احتیاط واجب ـ باید نشسته بخواند، یک رکعت حساب میشود. ولی در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه میشود، و بهتر آن است که تمام بیست رکعت را پیش از زوال بهجا آورد. بجز دو رکعت آن که بهتر است در وقت زوال باشد.
مسأله ۷۵۶ ـ نافله عصر پیش از نماز عصر خوانده میشود، و وقت آن تا موقعی که ممکن باشد آن را پیش از نماز عصر خواند ادامه دارد، ولی چنانچه شخص نافله عصر را تا موقعی که سایه شاخص به چهار هفتم آن برسد تأخیر بیندازد بهتر است نماز عصر را قبل از نافله بخواند، بجز در مورد مذکور در مسأله قبل.
رساله جامع
ج۱، مسئله ۲۰۵۱. نافلههای شبانهروزی در غیر روز جمعه، (۳۴) رکعت است که عبارتند از:
هشت رکعت نافلۀ ظهر، هشت رکعت نافلۀ عصر، چهار رکعت نافلۀ مغرب، دو رکعت نافلۀ عشاء و یازده رکعت نافلۀ شب (از این یازده رکعت، هشت رکعت به نیّت نافلۀ شب، دو رکعت به نیّت نماز شَفْع و یک رکعت به نیّت نماز وتر خوانده میشود) و دو رکعت نافلۀ صبح میباشد.
چون دو رکعت نافلۀ عشاء، بنابر احتیاط واجب، باید نشسته خوانده شود، یک رکعت حساب میشود. بنابراین، مجموع رکعتهای این نافلهها (۳۴) رکعت میباشد.
البتّه در روز جمعه بر شانزده رکعت نافلۀ ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه میشود، و در کل، بیست رکعت میشود.
شایان ذکر است، غیر از نماز وتر، بقیّۀ این نمازها، به صورت دو رکعتی خوانده میشود.
ج۱، مسأله ۲۰۵۳. نافلۀ عصر قبل از نماز عصر خوانده میشود و وقت آن تا موقعی که ممکن باشد قبل از نماز عصر خوانده شود، ادامه دارد؛
ولی چنانچه شخص نافلۀ عصر را به تأخیر بیندازد طوری که به اندازۀ چهار هفتم طول خود شاخص، به طول سایۀ شاخص هنگام ظهر شرعی، اضافه گردد، در این موقع بهتر است که نماز عصر را قبل از نافله بخواند؛ مگر اینکه یک رکعت از نافله را قبل از آن خوانده باشد که در این صورت، تمام کردن نافله قبل از نماز عصر بهتر است.[۱]
[۱]. به عنوان مثال، اگر طول شاخصی که در زمین نصب شده است، (۷۰) سانتیمتر باشد و طول سایۀ شاخص در هنگام ظهر شرعی، (۱۰) سانتیمتر باشد و فرد تا زمانی که به اندازۀ چهار هفتم طول شاخص (۴۰ سانتیمتر) به سایۀ شاخص در هنگام ظهر اضافه شود (یعنی طول سایۀ شاخص به ۵۰ سانتیمتر میرسد)، خواندن نافلۀ عصر را به تأخیر اندازد، بهتر است ابتدا نماز عصر را بخواند، مگر استثنایی که در متن مسأله ذکر شده است.
ج۱، مسئله ۲۰۵۴. خواندن نافلۀ ظهر و نافلۀ عصر قبل از اذان ظهر در غیر روز جمعه جایز نیست؛ مگر آنکه نمازگزار بداند بعد از اذان، هرچند به علّت عذر عرفی، نمیتواند آنها را انجام دهد.
امّا در روز جمعه بهتر است از بیست رکعت نافلۀ ظهر و عصر، دو رکعت را هنگام ظهر و هجده رکعت را قبل از ظهر بخواند و از آن هجده رکعت، بهتر است شش رکعت آن اوّل روز هنگام گسترده شدن نور خورشید و شش رکعت آن هنگام بالا آمدن خورشید و شش رکعت دیگر قبل از اذان ظهر خوانده شود.
مسأله ۲۰۶۳. انسان میتواند بعضی از نافلههای شبانهروزی را بخواند و بعضی را نخواند و در نماز شب میتواند اکتفا به خواندن سه رکعت آخر، یعنی نماز شَفْع و وتر نماید، بلکه میتواند به خواندن وتر اکتفا کند.
همین طور، در نافلۀ عصر میتواند اکتفا به خواندن چهار رکعت، بلکه دو رکعت آن نماید و امّا در مورد نافلۀ ظهر و نافلۀ مغرب، همچنین هشت رکعت اوّل نماز شب، چنانچه بخواهد بعضی از آنها را بخواند، آن را به قصد رجاء بهجا آورد.
المسائل المنتخبة
النوافل الیومیة
یستحبّ التنفّل فی الیوم واللیلة بأربع وثلاثین رکعة: ثمان رکعات لصلاة الظهر قبلها، وثمان رکعات لصلاة العصر کذلک، وأربع رکعات بعد صلاة المغرب، ورکعتان بعد صلاة العشاء من جلوس وتحسبان برکعة، وثمان رکعات نافلة اللیل، والأحوط الأولی الإتیان بها بعد منتصف اللیل، والأفضل أداؤها قریباً من الفجر الصادق، ورکعتا الشفع بعد صلاة اللیل، ورکعة الوتر بعد الشفع، ورکعتان نافلة الفجر قبل فریضته، ولا یبعد أن یکون مبدأ وقتها مبدأ وقت صلاة اللیل - بعد مضی مقدار یتمکن المکلّف من الإتیان بها - ویمتدّ إلی قبیل طلوع الشمس.
منهاج الصالحین
قبل م۴۹۸
.... وأمّا النوافل فکثیرة أهمّها الرواتب الیومیة: ثمان للظهر قبلها، وثمان بعدها قبل العصر للعصر، وأربع بعد المغرب لها، ورکعتان من جلوس تعدّان برکعة بعد العشاء لها، وثمان صلاة اللیل، ورکعتا الشفع بعدها، ورکعة الوتر بعدها، ورکعتا الفجر قبل الفریضة، وفی یوم الجمعة یزاد علی الستّ عشرة أربع رکعات قبل الزوال، ولها آداب مذکورة فی محلّها، مثل کتاب مفتاح الفلاح للمحقّق البهائی (قدّس سرّه).
عروة الوثقی
قبل م۱۱۷۶
وأما النوافل فکثیرة، آکدها الرواتب الیومیة وهی فی غیر یوم الجمعة أربع وثلاثون رکعة (۵): ثمان رکعات قبل الظهر، وثمان رکعات قبل العصر، وأربع رکعات بعد المغرب ورکعتان بعد العشاء من جلوس تعدان برکعة ویجوز فیهما القیام بل هو الافضل وإن کان الجلوس أحوط (۶) وتسمی بالوتیرة، ورکعتان قبل صلاة الفجر، وإحدی عشر رکعة صلاة اللیل وهی ثمان رکعات والشفع رکعتان والوتر رکعة واحدة، وأما فی یوم الجمعة فیزاد علی الست عشر أربع رکعات، فعدد الفرائض سبعة عشر رکعة، وعدد النوافل ضعفها بعد عد الوتیرة رکعة، وعدد مجموع الفرائض والنوافل إحدی وخمسون، هذا ویسقط فی السفر نوافل الظهرین والوتیرة علی الأقوی .
(۵) (أربع وثلاثون رکعة) : ویجوز الاقتصار فیها علی بعض أنواعها، بل یجوز الاقتصار فی نوافل اللیل علی الشفع والوتر بل علی الوتر خاصة، وفی نافلة العصر علی اربع رکعات بل رکعتین واذا اراد التبعیض فی غیر هذه الموارد فالاحوط الاتیان به بقصد القربة المطلقة حتی فی الاقتصار فی نافلة المغرب علی رکعتین.
(۶) (وان کان الجلوس احوط) : لا یترک.
[۱۱۹۲] مسألة ۲: المشهور عدم جواز تقدیم نافلتی الظهر والعصر فی غیر یوم الجمعة علی الزوال وإن علم بعدم التمکن من إتیانهما بعده لکن الأقوی جوازه (۳۲) فیهما خصوصا فی الصورة المذکورة .
(۳۲) (لکن الاقوی جوازه): الاقوائیة ممنوعة إلا فی الصورة المذکورة وما بحکمها من مطلق العذر العرفی ولو کان هو الاشتغال بما لا محذور فی ترکه.
[ ۱۱۹۳ ] مسألة ۳ : نافلة یوم الجمعة عشرون رکعة، والأولی تفریقها بأن یأتی ستا عند انبساط الشمس وستا عند ارتفاعها وستا قبل الزوال ورکعتین عنده.