وقت نماز صبح و زمان فضیلت آن
نزدیک اذان صبح، در افقِ شرق سپیدی عمودی به نام «فجر اول» (فجر کاذب) دیده میشود که شروع واقعی نماز صبح نیست. زمانی که این سپیدی پهن شده و به صورت یک خط عرضی سفید رنگ در افق دیده شود، «فجر دوم» (فجر صادق) است که شروع وقت نماز صبح محسوب میشود.
نکته: نور باید کاملاً سفید و بهحدّی باشد که سیاهی افق را کاملاً بشکند و مانند یک نوار باریک قابل مشاهده باشد.
پایان وقت نماز صبح، با طلوع خورشید است، یعنی زمانی که اولین قسمت از خورشید در افق نمایان شود.
وقت فضیلت نماز صبح از شروع اذان تا زمانی است که سپیده صبح آسمان را روشن کند و تاریکی در هیچ طرفی باقی نماند.
استفتائات
السؤال: هل الملاک فی انتهاء وقت صلاة الصبح طلوع الشمس أم وصول نورها إلی الأرض؟
الجواب: طلوع الشمس.
السؤال: عندما یؤذّن المؤذّن للصبح هل نصلّی فوراً أو نتریّث قلیلاً؟
الجواب: لا تصحّ الصلاة إلّا مع تیقّن طلوع الفجر بحیث یمکن رؤیته.
السؤال: ظهر تقویم لسماحة السید السیستانی (دام ظله) لمواقیت الصلاة وتمّ توزیعه علی الحسینیات.
سؤالی هو: ما معنی أنّ مقتضی الاحتیاط تأخیر صلاة الفجر عن الوقت الموجود بـ ۱۳ دقیقة، علماً أنّنا نصلّی بعد سماع الأذان من الحسینیة مباشرةً؟
الجواب: إذا حصل الوثوق بما ذکر فی الجدول ــ الموافق لما هو المشهور عند أهل الخبرة ــ لم تلزم مراعاة الاحتیاط المذکور.
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسأله ۷۲۸ ـ نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیدهای رو به بالا حرکت میکند که آن را فجر اوّل گویند. موقعی که آن سفیده پهن شد فجر دوّم، و اوّل وقت نماز صبح است. و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون میآید.
رساله جامع
ج۱، مسئله ۹۶۲. نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سپیدهای رو به بالا حرکت میکند که آن را «فجر کاذِب» یا «فجر اوّل» گویند، زمانی که پس از فجر کاذب، نوار کاملاً سفید رنگی به صورت عرضی در افق شرقی پهن گردید، «فجر صادق» یا «فجر دوّم» و اوّل وقت نماز صبح است.
برای محقّق شدن فجر صادق، دو ویژگی لازم است:
۱. آنکه روشنایی و نور گسترده شده، به مقداری باشد که سیاهی افق را کاملاً شکافته و مانند رودی هرچند باریک برای مشاهده کننده نمایان شود؛
۲. آنکه روشنایی و نور نمایان شده، کاملاً سفید باشد.
امّا آخر وقت نماز صبح هنگامی است که آفتاب طلوع نماید، یعنی اوّلین جزء از خورشید در افق هموار آشکار گردد.
شایان ذکر است، در مورد زمان طلوع فجر، فرقی بین شبهای مهتابی و غیر مهتابی نیست. بنابراین، در شبهای مهتابی که نور مهتاب بر نور سپیده غلبه دارد، لازم نیست صبر کنند تا سپیده محسوس گردد و چنانچه نور فجر طوری باشد که بر فرض، نور ماه (مهتاب) نبود، ظاهر میشد، کافی است، هرچند صبر نمودن مطابق احتیاط مستحب میباشد.
ج۱، مسئله ۹۶۵. وقت فضیلت نماز صبح، از اذان صبح است تا زمانیکه سپیدۀ صبح، آسمان و جوانبش و همۀ اطراف افق را روشن کند و تاریکی در سمتی از افق باقی نماند و ظاهر آن است که زمان مذکور قبل از پیدایش سرخی طرف مشرق (حُمْرۀ مشرقیّه) میباشد.
المسائل المنتخبه
(مسألة ۱۹۵): وقت صلاة الفجر من الفجر إلی طلوع الشمس. ویعرف الفجر باعتراض البیاض فی الأفق المتزاید وضوحاً وجلاءً، ویسمّی بالفجر الصادق.
منهاج الصالحین
ووقت الصبح من طلوع الفجر الصادق إلی طلوع الشمس.
ج۱، مسألة ۵۰۱: الفجر الصادق هو البیاض المعترض فی الأُفق الذی یتزاید وضوحاً وجلاءً، وقبله الفجر الکاذب، وهو البیاض المستطیل من الأُفق صاعداً إلی السماء کالعمود الذی یتناقص ویضعف حتّی ینمحی.
ج۱، مسألة ۵۰۴: وقت فضیلة الظهر بین الزوال وبلوغ الظلّ أربعة أسباع الشاخص، والأفضل حتّی للمتنفّل عدم تأخیرها عن بلوغه سُبْعیه، ووقت فضیلة العصر من بلوغ الظلّ سُبْعی الشاخص إلی بلوغه ستّة أسباعه، والأفضل حتّی للمتنفّل عدم تأخیرها عن بلوغه أربعة أسباعه، هذا کلّه فی غیر القیظ - أی شدّة الحرّ - وأمّا فیه فیمتدّ وقت فضیلتهما إلی ما بعد المثل والمثلین بلا فصل.
ووقت فضیلة المغرب لغیر المسافر من المغرب إلی ذهاب الشفق وهو الحمرة المغربیة، وأمّا بالنسبة إلی المسافر فیمتدّ وقتها إلی ربع اللیل.
ووقت فضیلة العشاء من ذهاب الشفق إلی ثلث اللیل.
ووقت فضیلة الصبح من الفجر إلی أن یتجلّل الصبح السماء، والغَلَس بها أوّل الفجر أفضل، کما أنّ التعجیل فی جمیع أوقات الفضیلة أفضل علی التفصیل المتقدّم.
عروه الوثقی
وما بین طلوع الفجر الصادق إلی طلوع الشمس وقت الصبح،
ووقت فضیلة الصبح من طلوع الفجر إلی حدوث الحمرة فی المشرق [(الی حدوث الحمرة فی المشرق) : بل الی ان یتجلل الصبح السماء والظاهر تقدمه علی بدو الحمرة المشرقیة.] .
[۱۱۸۹] مسألة ۱۰: یستحب الغلس بصلاة الصبح أی الإتیان بها قبل الإسفار فی حال الظلمة.