شخصی که روزه نذر غیر معین یا هر واجب موسّعی را بهجا میآورد، هر زمان از روز میتواند روزه خود را باطل کند.
استفتائات
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسئله ۱۵۴۳. اگر غیر از روزه ماه رمضان روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر کرده باشد که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیت نکند، روزهاش باطل است، و اگر نداند که روزه آن روز بر او واجب است، یا فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد و نیت کند روزه او صحیح است. و اگر بعد از ظهر یادش بیاید احتیاطی را که در روزه ماه رمضان ذکر شد مراعات نماید.
مسئله ۱۶۴۱. اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل کند، باید کفاره بدهد، و کفاره آن در احکام نذر خواهد آمد.
مسئله ۲۶۷۰. اگر نذر کند روز معینی را روزه بگیرد، باید همان روز را روزه بگیرد، و در صورتی که عمداً روزه نگیرد، باید گذشته از قضای آن روز، کفاره هم بدهد، ولی در آن روز اختیاراً میتواند مسافرت کند و روزه را نگیرد، و چنانچه در سفر باشد لازم نیست قصد اقامت کرده و روزه بگیرد، و در صورتی که از جهت سفر یا از جهت عذر دیگری مثل مرض، یا حیض روزه نگیرد، لازم است روزه را قضا کند ولی کفاره ندارد.
رساله جامع
ج۲، مسئله ۲۱۰. اگر انسان نذر کند که روز معیّنی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزۀ خود را باطل کند، باید کفّاره بدهد و کفّارۀ آن در فصل «احکام نذر» و فصل «کفّارات» خواهد آمد.
ج۲، مسئله ۲۳۴. اگر فرد نذر کند روز معیّنی را در وطن یا جایی که قصد اقامت ده روز نموده، روزۀ مستحبّی بگیرد یا نذرش، شامل روزه در حال سفر نشود، میتواند در آن روز با اختیار خود، به حدّ مسافت شرعی مسافرت کند و روزۀ مستحبّی که با نذر بر خود واجب کرده است را نگیرد و چنانچه در سفر باشد لازم نیست قصد اقامت ده روز کرده و روزه بگیرد، هرچند احتیاط مستحب آن است که تا ناچار نشود مسافرت نکند و چنانچه در سفر است قصد اقامت نماید.
شایان ذکر است، ملحق بودن عهد یا قسم در حکم مذکور به نذر، محلّ اشکال است و در صورت عهد یا قسم شرعی در این مورد، بنابر احتیاط واجب فرد نمیتواند در آن روز مسافرت برود و اگر در سفر باشد، بنابر احتیاط واجب باید قصد اقامت ده روز کند و آن روز را روزه بگیرد.
ج۲، مسئله ۲۳۵. در مواردی که فرد به صورت صحیح نذر کرده روز معیّنی را روزۀ مستحبّی بگیرد، باید همان روز را روزه بگیرد و در صورتی که عمداً آن روز را روزه نگیرد، گناهکار است و باید قضای آن روز را بعداً بهجا آورد و علاوه بر آن واجب است کفّارۀ شکستن نذر - که در مسألۀ «۱۱۰۱» ذکر میشود - را بپردازد.
امّا چنانچه به سبب عذر شرعی مثل مسافرت به حدّ مسافت شرعی یا بیماری یا حیض یا نفاس روزۀ نذر شده را نگیرد، لازم است قضای آن را بعداً انجام دهد؛ ولی کفّاره ندارد.
ج۲، مسئله ۱۲۰۵. در وفای به نذر و تخلّف از عمل به آن، احکامی که برای قسم در مسائل «۱۱۷۳» تا «۱۱۷۹» ذکر شده جاری میشود، مگر در مورد نذر روزه و نماز که در صورت عمل نکردن به آن با توضیحی که در مسائل بعد بیان میشود، قضای نذر نیز واجب میشود؛
بنابراین، اگر کسی عمداً به نذر خود عمل نکند، گناهکار است و کفّارۀ تخلّف از نذر بر وی واجب میشود که مقدار و کیفیّت آن، مانند کفّارۀ تخلّف از قسم است که در مسألۀ «۱۱۷۶» بیان شد.[۱]
ج۲، مسئله ۱۲۰۶. فردی که نذر کرده روز معیّنی را روزه بگیرد، چنانچه بدون عذر یا به جهت سفر (هر چند سفر غیر ضروری)[۲]
المسائل المنتخبة
مسألة ۵۲۰: یجوز الإفطار فی قضاء شهر رمضان قبل الزوال ولا یجوز بعده، ولو أفطر لزمته الکفّارة، وهی إطعام عشرة مساکین یعطی کلّ واحد منهم مُدّاً من الطعام، فلو عجز عنه صام بدله ثلاثة أیام. هذا إذا لم یکن القضاء فی ذلک الیوم متعیناً علیه بنذر أو نحوه، وإلّا لم یجز الإفطار فیه مطلقاً، کما هو الحکم فی غیره من الواجب المعین، بل قد تترتّب الکفّارة علی ذلک کالإفطار فی الصوم المعین بالنذر.
وأمّا الواجب الموسّع - غیر القضاء عن النفس - فیجوز الإفطار فیه قبل الزوال وبعده، والأولی أن لا یفطر بعد الزوال ولا سیما إذا کان الواجب هو قضاء صوم شهر رمضان عن غیره بإجارة أو غیر إجارة.
مسألة ۱۲۵۱: إذا نذر صوم یوم معین جاز له أن یسافر فی ذلک الیوم ولو من غیر ضرورة فیفطر ویقضیه ولا کفّارة علیه، وکذلک إذا جاء علیه الیوم وهو مسافر فإنّه لا یجب علیه قصد الإقامة لیتسنّی له الصیام بل یجوز له الإفطار والقضاء.
وإذا لم یسافر فإن صادف فی ذلک الیوم أحد موجبات الإفطار کمرض أو حیض أو نفاس أو اتّفق أحد العیدین فیه أفطر وقضاه، أمّا إذا أفطر فیه دون موجب عمداً فعلیه القضاء والکفّارة، وهی کفّارة حنث النذر الآتی بیانها.
منهاج الصالحین
ج۱، مسألة ۱۰۴۰: یجوز السفر فی شهر رمضان اختیاراً ولو للفرار من الصوم ولکنّه مکروه، إلّا فی حجّ أو عمرة، أو غزو فی سبیل الله تعالی، أو مال یخاف تلفه، أو إنسان یخاف هلاکه.
وإذا کان علی المکلّف صوم واجب معین لم یجز له السفر إذا کان واجباً بإیجار ونحوه، وکذا الثالث من أیام الاعتکاف، ویجوز فیما إذا کان واجباً بالنذر، وفی إلحاق الیمین والعهد به إشکال فلا یترک مراعاة الاحتیاط فی ذلک.
ج۳، مسألة ۷۲۱: لو نذر صوم یوم معین فأفطر عمداً یجب قضاؤه مع الکفّارة.
ج۳، مسألة ۷۲۲: إذا نذر صوم یوم معین جاز له السفر وإن کان غیر ضروری ویفطر ثُمَّ یقضیه ولا کفّارة علیه، وکذلک إذا جاء الیوم وهو مسافر لا یجب علیه الإقامة بل یجوز له الإفطار والقضاء.
ج۳، مسألة ۷۳۷: إذا تعلّق نذره بإیجاد عمل من صوم أو صلاة أو صدقة أو غیرها، فإن عین له وقتاً تعین ویتحقّق الحنث وتجب الکفّارة بترکه فیه، فإن کان صوماً وجب قضاؤه وکذا إن کان صلاة علی الأحوط لزوماً دون غیرها، وهکذا الحال فیما إذا کانت الأزمنة المتأخّرة جدّاً خارجة عن محطّ نظره حین النذر فإنّه لا یجوز له التأخیر فی الإتیان بالمنذور إلی حینها وإلّا کان حانثاً، وأمّا إن کان النذر مطلقاً کان وقته العمر وجاز له التأخیر إلی حدّ لا یعدّ معه متوانیاً ومتهاوناً فی أداء الواجب ویتحقّق الحنث بترکه مدّة عمره.
هذا إذا کان المنذور فعل شیء، وإن کان ترک شیء فإن عین له وقتاً کان حنثه بإیجاده فیه، وإن کان مطلقاً کان حنثه بإیجاده فی مدّة عمره ولو مرّة، فلو أتی به أکثر من مرّة لم یحنث إلّا بالمرّة الأُولی فلا تتکرّر علیه الکفّارة، کما مرّ نظیره فی الیمین.