نیت روزه اشتباه
نیت غیر ماه رمضان، در ماه رمضان
اگر مکلف در ماه رمضان نیت روزه دیگری کند، چنانچه این کار را از روی عمد و التفات انجام دهد، روزه‌اش باطل است، وگرنه روزه ماه رمضان حساب می‌شود.
نکته: حکم روزه نذر معین نیز مانند روزه ماه رمضان است.
نیت روزه مستحبی، با وجود روزه قضا
اگر مکلف در غیر ماه رمضان نیت روزه مستحبی کند؛ درحالی‌که روزه قضا بر ذمه اوست:
- اگر با توجه به داشتن روزه قضا، نیت روزه مستحبی کند، روزه او باطل است؛
- اگر ندانسته یا از روی فراموشی نیت روزه مستحبی کند:
- چنانچه قبل از اذان ظهر متوجه شود، می‌تواند نیت را به روزه قضا برگرداند یا افطار کند؛
- چنانچه بین اذان ظهر و مغرب متوجه شود، روزه باطل است؛
- چنانچه بعد از مغرب متوجه شود، روزه به‌عنوان مستحبی صحیح است.
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسأله ۱۵۳۵ ـ اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نیت روزه غیر ماه رمضان کند، روزه‌ای که قصد کرده است حساب نمی‌شود، و همچنین روزه ماه رمضان حساب نمی‌شود، اگر آن قصد با قصد قربت منافات داشته باشد، بلکه اگر منافات هم نداشته باشد ـ بنا بر احتیاط ـ روزه ماه رمضان حساب نمی‌شود.
مسأله ۱۵۳۶ ـ اگر مثلاً به نیت روز اوّل ماه روزه بگیرد، بعد بفهمد دوّم یا سوّم بوده، روزه او صحیح است.
رساله جامع
مسأله ۳۵. اگر انسان بداند ماه رمضان است و عمداً نیّت روزۀ غیر ماه رمضان کند - حتّی بنابر احتیاط واجب در صورتی که قصد قربت از او حاصل شده باشد - روزۀ ماه رمضان حساب نمی‌شود، ولی اگر چنین نیّتی را به دلیل ندانستن یا فراموشی انجام داده باشد، روزۀ ماه رمضان حساب شده و کافی است.
مسأله ۳۷. انسان لازم نیست در نیّت خود معیّن کند کدام روز از ماه رمضان را روزه می‌گیرد و در صورتی که به نیّت یک روز مشخّص از ماه رمضان روزه بگیرد و بعد متوجّه شود که آن روز، روز دیگری از ماه رمضان بوده است، روزۀ او صحیح می‌‌باشد؛ مثلاً چنانچه فرد به نیّت روز اوّل ماه روزه بگیرد، بعد بفهمد روز دوّم یا سوّم ماه بوده، روزۀ او صحیح است.
مسأله ۴۲. اگر انسان بخواهد روزۀ قضا یا کفّاره بگیرد، باید آن را معیّن نماید؛ مثلاً نیّت کند که روزۀ قضا یا روزه کفّاره می‌گیرم؛
ولی در ماه رمضان، لازم نیست نیّت کند که روزۀ ماه رمضان می‌گیرم، بلکه اگر نداند ماه رمضان است یا فراموش نماید و روزۀ دیگری را نیّت کند، روزۀ ماه رمضان حساب می‌شود و در روزۀ نذر و مانند آن، قصد وفا به نذر لازم نیست.
منهاج الصالحین
مسألة ۹۷۴: لا یقع فی شهر رمضان صوم غیره وإن لم یکن الشخص مکلّفاً بالصوم کالمسافر، فإن نوی غیره متعمّداً بطل - وإن لم یخلّ ذلک بقصد القربة علی الأحوط لزوماً - ولو کان جاهلاً به أو ناسیاً له إلی آخر النهار صحّ ویجزئ حینئذٍ عن شهر رمضان لا عمّا نواه، وکذلک إذا علم أو تذکر قبل الزوال وجدّد النیة.
ج۱، مسألة ۱۰۳۵: لا یجوز التطوّع بالصوم - وإن کان منذوراً - لمن علیه قضاء شهر رمضان، نعم إذا نسی أو جهل أنّ علیه قضاءه فصام تطوّعاً فذکر أو علم بعد الفراغ صحّ صومه.
ویجوز التطوّع لمن علیه صوم واجب لکفّارة أو قضاء منذور أو إجارة أو نحوها، کما أنّه یجوز أن یصوم الفریضة عن غیره وإن کان علیه قضاء شهر رمضان.
عروه الوثقی
قبل از مساله 2360
فصل فی النیة
.... وأما فی شهر رمضان (۱۲۶۱) فیکفی قصد الصوم وإن لم ینو کونه من رمضان، بل لو نوی فیه غیره جاهلا أو ناسیا له أجزأ عنه، نعم إذا کان عالما به وقصد غیره لم یجزئه (۱۲۶۲) کما لا یجزئ لما قصده أیضاً، بل إذا قصد غیره عالما به مع تخیل صحة الغیر فیه ثم علم بعدم الصحة وجدد نیته قبل الزوال لم یجزئه أیضاً (۱۲۶۳)، بل الأحوط عدم الإجزاء إذا کان جاهلا بعدم صحة غیره فیه، وإن لم یقصد الغیر أیضاً بل قصد الصوم فی الغد (۱۲۶۴) مثلا فیعتبر فی مثله تعیین کونه من رمضان، کما أن الأحوط فی المتوخی -أی المحبوس الذی اشتبه علیه شهر رمضان وعمل بالظن (۱۲۶۵) ـ أیضاً ذلک أی اعتبار قصد کونه من رمضان، بل وجوب ذلک لا یخلو عن قوة (۱۲۶۶).
(۱۲۶۱) (وأما فی شهر رمضان) : محل الکلام من یصح منه صوم رمضان، وأما غیره کالمسافر فسیجیء حکمه فی المسألة السادسة.
(۱۲۶۲) (لم یجزئه) : إذا أوجب ذلک الإخلال بقصد القربة وإلا فالحکم مبنی علی الاحتیاط.
(۱۲۶۳) (لم یجزئه أیضا) : علی الأحوط والأقرب الإجزاء.
(۱۲۶۴) (قصد الصوم فی الغد) : الأقوی فیه الإجزاء.
(۱۲۶۵) (وعمل بالظن) : وکذا مع التوخی بغیره کما سیأتی.
(۱۲۶۶) (بل وجوب ذلک لا یخلو عن قوة) : بل الأقوی أن کونه من رمضان مع وقوعه فیه لا یتوقف علی قصده نعم وقوعه قضاء عن رمضان إذا کان بعده یتوقف علی ذلک.
[ ۲۳۶۵ ] مسألة ۶ : لا یصلح شهر رمضان لصوم غیره واجبا کان ذلک الغیر أو ندباً، سواء کان مکلفا بصومه أو لا کالمسافر ونحوه، فلو نوی صوم غیره لم یقع عن ذلک الغیر سواء کان عالما بأنه رمضان أو جاهلا وسواء کان عالما بعدم وقوع غیره فیه أو جاهلاً، ولا یجزئ عن رمضان أیضاً إذا کان مکلفا به مع العلم والعمد (۱۲۷۳)، نعم یجزئ عنه مع الجهل أو النسیان کما مر، ولو نوی فی شهر رمضان قضاء رمضان الماضی أیضاً لم یصح قضاء ولم یجزئ عن رمضان أیضاً مع العلم والعمد.
(۱۲۷۳) (إذا کان مکلفا به مع العلم والعمد) : مر الکلام فیه وفیما بعده فی أوائل هذا الفصل .
[ ۲۳۶۱ ] مسألة ۲ : إذا قصد صوم الیوم الأول من شهر رمضان فبان أنه الیوم الثانی مثلا أو العکس صح، وکذا لو قصد الیوم الأول من صوم الکفارة أو غیرها فبان الثانی مثلا أو العکس، وکذا إذا قصد قضاء رمضان السنة الحالیة فبان أنه قضاء رمضان السنة السابقة وبالعکس.
[ ۲۳۶۶ ] مسألة ۷ : إذا نذر صوم یوم بعینه لا تجزئه (۱۲۷۴) نیة الصوم بدون تعیین أنه للنذر ولو إجمالا کما مر، ولو نوی غیره فإن کان مع الغفلة عن النذر صح، وإن کان مع العلم والعمد ففی صحته إشکال.
(۱۲۷۴) (لا تجزئه) : بل تجزیه مطلقا إذا کان المنذور غیر مقید بعنوان قصدی وکذا إذا کان مقیدا به وقصده کما إذا کان المنذور هو الصوم قضاء أو کفارة أو شکرا أو زجرا فإنه مع حصول القید تجزی ولو لم یقصد الوفاء بالنذر، وأما إذا لم یقصده فالأظهر صحة ذلک الغیر مطلقا وإن لم یتحقق به الوفاء بنذره.