یوم الشک روزی است که انسان نمی‌داند آخرین روز ماه قبل یا اولین روز ماه بعد است.
حکم روزه یوم الشک
اگر مکلف در پایان ماه رمضان شک کند که فردا، آخر رمضان است یا اول ماه شوال، تحقیق لازم نیست و باید آن روز را به نیت ماه رمضان روزه بگیرد.
و چنانچه در طول روز بفهمد که اول شوال است، روزه‌اش باطل است و نباید آن را ادامه دهد.
نیت روزه یوم الشک
مکلف باید یوم الشکّ آخر ماه رمضان را به نیت ماه رمضان روزه بگیرد، و نمی‌تواند نیت روزه قضا یا مستحبی یا نیت مردّد داشته باشد.
استفتائات
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسأله ۱۷۰۵ ـ روزی را که انسان نمی‌داند آخر ماه رمضان است یا اوّل شوال، باید روزه بگیرد، ولی اگر در اثناء روز بفهمد که اوّل شوال است، باید افطار کند.
مسأله ۱۷۰۷ ـ روزه عید فطر و قربان حرام است و نیز روزی را که انسان نمی‌داند آخر شعبان است یا اوّل ماه رمضان، اگر به نیت اوّل ماه رمضان روزه بگیرد، حرام میباشد.
رساله جامع
مسأله ۲۴۴. اکثر روزه‌های حرام از این قرار می‌باشند:
۱. روزه گرفتن در روز عید فطر و عید قربان.
۲. روزی را که انسان نمی‌داند آخر ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، به نیّت اوّل ماه مبارک رمضان. ....
مسأله ۲۵۰. تحقیق و تفحّص از ثابت شدن ماه، نسبت به روزی که اوّل ماه بودن آن معلوم نیست، لازم نمی‌باشد و انسان در صورتی که با یکی از راه‌های ذکر شده در مسألۀ قبل، اوّل ماه برایش ثابت نشده - خواه تحقیق کرده باشد یا نه - روز مشکوک را جزء همان ماهی که در آن قرار داشته به حساب می‌آورد.
بنابراین، کسی که نمی‌داند مثلاً فردا روز سی‌ام ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، می‌تواند بدون اینکه سؤال و جستجو نماید آن روز را از ماه شعبان به حساب آورده و روزه نگیرد. همین طور، اگر نمی‌داند روز بعد، سی‌ام ماه رمضان است یا اوّل شوّال (عید فطر)، می‌تواند سؤال و تحقیق ننموده و در این صورت باید آن روز را روزه بگیرد و در هر یک از دو صورت، چنانچه بعداً معلوم شود آن روز، اوّل ماه بوده، فرد مرتکب گناهی نشده است.
مسأله ۲۵۸. روزی را که انسان نمی‌داند آخر ماه رمضان است یا اوّل شوّال، باید روزه بگیرد، ولی اگر در بین روز بفهمد که اوّل شوّال است، باید افطار کند.
المسائل المنتخبه
(مسألة ۴۸۱): لا بُدَّ فی ثبوت هلال شوال من تحقّق أحد الأمور المتقدّمة، فلو لم یثبت بشیء منها لم یجز الإفطار.
(مسألة ۴۸۲): إذا صام یوم الشک فی أنّه من شهر رمضان أو شوال، ثُمَّ ثبت الهلال أثناء النهار وجب علیه الإفطار.
منهاج الصالحین
مسألة ۱۰۶۶: یحرم صوم العیدین، وأیام التشریق لمن کان بمنی ناسکاً کان أم لا، ویوم الشک علی أنّه من شهر رمضان ....
عروه الوثقی
[ ۲۴۸۱ ] مسألة ۱۲ : لو أفطر یوم الشک فی آخر الشهر ثم تبین أنه من شوال فالأقوی سقوط الکفارة وإن کان الأحوط عدمه، وکذا لو اعتقد أنه من رمضان ثم أفطر متعمدا فبان أنه من شوال، أو اعتقد فی یوم الشک فی أول الشهر أنه من رمضان فبان أنه من شعبان.
[ ۲۵۱۳ ] مسألة ۲ : إذا لم یثبت الهلال وترک الصوم ثم شهد عدلان برؤیته یجب قضاء ذلک الیوم، وکذا إذا قامت البینة علی هلال شوال لیلة التاسع والعشرین من هلال رمضان أو رآه فی تلک اللیلة بنفسه.
[ ۲۵۱۷ ] مسألة ۶ : فی یوم الشک فی أنه من رمضان أو شوال یجب أن یصوم، وفی یوم الشک فی أنه من شعبان أو رمضان یجوز الإفطار ویجوز أن یصوم لکن لا بقصد أنه من رمضان کما مر سابقا تفصیل الکلام فیه، ولو تبین فی الصورة الأولی کونه من شوال وجب الإفطار سواء کان قبل الزوال أو بعده، ولو تبین فی الصورة الثانیة کونه من رمضان وجب الإمساک (۱۴۶۶) وکان صحیحا إذا لم یفطر ونوی قبل الزوال، ویجب قضاؤه إذا کان بعد الزوال (۱۴۶۷).
(۱۴۶۶) (وجب الإمساک) : إطلاقه لما إذا لم یحکم بصحة الصوم کما إذا أفطر قبل التبین مبنی علی الاحتیاط.
(۱۴۶۷) (ویجب قضاؤه إذا کان بعد الزوال) : بل لا یترک الاحتیاط فیه مع عدم الإفطار بالجمع بین الإمساک بقصد القربة المطلقة والقضاء بعد ذلک.
بعد از مساله 2558
أقسام الصوم أربعة :
واجب، وندب، ومکروه کراهة عبادة، ومحظور .... وأما المحظور (۱۵۲۲) منه : ففی مواضع أیضاً :
أحدها: صوم العیدین الفطر والأضحی، وإن کان عن کفارة القتل فی أشهر الحرم، والقول بجوازه للقاتل شاذ والروایة الدالة علیه ضعیفة سندا ودلالة (۱۵۲۳) . ....
(۱۵۲۲) (وأما المحظور): بالمعنی الأعم من المحظور ذاتا أو تشریعا، وکذا المحظور بالعرض لانطباق عنوان محرم علیه أو ملازمته له اتفاقا والفساد فی الشق الأخیر محل تأمل.
(۱۵۲۳) (ضعیفة سندا ودلالة): بل هی معتبرة ببعض طرقها ولکنها لا تخلو عن اضطراب فی المتن وغموض فی المراد.