نماز در قطب شمال

حکم نماز در مناطق نزدیک به قطب

در برخی مناطق شمالی کره زمین (مثل بعضی کشورهای اسکاندیناوی)، شب‌ها کاملاً تاریک نمی‌شوند و روشناییِ بعد از غروب و پیش از طلوع خورشید به هم متصل می‌گردد. در این شرایط:

طلوع فجر صادق (اذان صبح) زمانی است که نور افق به‌طور گسترده و محسوس زیاد شود و برای چشم عادی قابل تشخیص باشد.

استفتائات

السؤال: فی بعض المناطق کما فی السوید لا یظهر الفجر الشرعی فی بعض فصول السنة وإن کان للشمس طلوع وغروب فیها بل تبقی حالة المغرب فی الأفق بعد سقوط القرص حتی تطلع الشمس غداً من دون أن یمرّ بظلمة اللیل، فما هو وقت بدایة صلاة الصبح؟

الجواب: إذا کان المقصود أنّه لا یکون ظلام دامس فی ساعات اللیل بل یبقی النور بدرجة ضعیفة کالذی یوجد عند طلوع الفجر فی سائر البلدان متواصلاً طول اللیل فابتداء الفجر فی هذه البلدان من حین ازدیاد النور واعتراضه فی الأفق.

السؤال: انا اسکن فی مدینة تقع فی القطب الشمالی المنجمد، وهنا یستمر النهار عندنا اربعة شهور فی الشتاء واربعة شهور فی الصیف واربعة شهور لیل فی الشتاء، فکیف نصلی الفجر والمغرب والعشاء فی الصیف، وعکسها فی الشتاء؟ اما الشهرین المتبقیان من السنة فلا یکون هناک لیل کامل وانما حالة تشبه الغروب او اکثر بقلیل فلا نعرف وقت صلاة الفجر؟

الجواب: اذا لم یکن غروب وشروق أصلا فالمتبع اوقات اقرب بلد الیکم یکون لدیهم لیل ونهار وان کان قصیرا، واما اذا کان غروب وشروق وان کان قصیرا فالمغرب والعشاء بعد الغروب والصبح قبیل الطلوع.

السؤال: ما حکم من کان فی بلد تشرق الشمس فیه لمدّة عشرة دقائق فقط؟

الجواب: إذا کان هناک شروق وغروب فهناک زوال أیضاً، فیصلّی الظهر عند منتصف الوقت ما بین شروق الشمس وغروبها، وإذا لم یسع الوقت للإتیان بهما قبل الغروب حتی مع الاقتصار علی الأقلّ الواجب فلیأت بصلاة العصر بعد صلاة الظهر بقصد القربة المطلقة.

وبالنسبة للصیام فالظاهر الاجتزاء بصیام الفترة ما بین الفجر إلی الغروب الذی یعدّ نهاراً فی شهر رمضان وإن قصرت.

السؤال: فی بعض الدول الغربیة یکون الفاصل الزمنی بین الغروب وطلوع الشمس عشر دقائق، فکیف تکون الصلاة؟

الجواب: یصلّی العشائین أوّلاً ثمّ یصلّی الصبح فی الفترة المذکورة، ومع ضیق الوقت یقتصر علی الواجبات فقط.

السؤال: بعض المناطق فی السوید لا تغرب عنها الشمس لمدّة ۵۲ یوماً وفی مناطق أخری یکون طول النهار فیها ۲۳ ساعة وفی أخری یکون طول النهار ۱۷ ساعة، ما حکم الصلاة والصیام فی تلک المناطق؟

الجواب: أمّا المناطق التی لا تغرب عنها الشمس أیّاماً فالأحوط وجوباً بالنسبة للصلاة مراعاة أوقات الأماکن القریبة إلیهم ممّا له نهار ولیل فی أربع وعشرین ساعة، وبالنسبة للصوم یجب الانتقال إلی بلد آخر فی شهر رمضان أو بعده لقضاء الصوم، فإن لم یتمکن فعلیه الفدیة عن کلّ یوم إطعام مسکین واحد.

وأمّا المناطق التی یکون النهار فیها ۲۳ ساعة فعلیه أن یصلّی العشائین بعد غروب الشمس والصبح قُبیل طلوعها، وأمّا الصوم فإن لم یتمکن منه فی الیوم الطویل فعلیه القضاء.

السؤال: تشرق الشمس فی الدنمارک والنرویج فی الساعة السابعة صباحاً وتبقی مشرقةً فی السماء عصراً بما یعادل ۱۲ ساعة لیلاً فی البلدان الأخری القریبة، فما هو تکلیفی بالنسبة إلی الصلاة والصوم؟

الجواب: أمّا الصلاة فإذا کان هناک غروب وشروق ـ کما یبدو من السؤال ـ فصلِّ العشائین فی أوائل الغروب والفجر قُبیل الطلوع، وأمّا الصوم فإذا کان... الخ.

السؤال: نحن مجموعة من العراقیین نسکن فی شمال السوید مدینة یلیفاری ۶۰ کیلومتر داخل القطب الشمالی التی لا تغیب فیها الشمس، ونعانی من مشکلة مواقیت الصلاة للمغرب والعشاء.

الجواب: فی الأیام التی لا تغیب فیها الشمس یجب علی الأحوط أداء الصلوات حسب أوقات أقرب مکان لهم یوجد فیه اللیل والنهار.

السؤال: أسکن شمال السوید وموعد غروب الشمس هو الساعة العاشرة وأربعون دقیقة لیلاً حسب ما ذکر فی الجریدة الرسمیة، لکن أذان المغرب الساعة الثانیة عشرة لیلاً حسب موقع أهل البیت ^{(علیهم السلام)} فی استوکهولم، فهل یجب الانتظار ساعة وعشرین دقیقة لزوال الحمرة المشرقیة؟

الجواب: إذا أحرز غروب الشمس فی وقتٍ سابق فلزوم التأخیر حتی زوال الحمرة المشرقیة مبنیٌّ علی الاحتیاط الوجوبی عند سماحة السید ^{(دام ظله)}، ویمکن الرجوع إلی مجتهد آخر الأعلم فالأعلم، نعم إذا فرض بقاء الحمرة وعدم زوالها فالاعتبار حینئذٍ یکون بغروب الشمس.

السؤال: انا اسکن فی مدینة تقع فی القطب الشمالی المنجمد، وهنا یستمر النهار عندنا اربعة شهور فی الشتاء واربعة شهور فی الصیف واربعة شهور لیل فی الشتاء، فکیف نصلی الفجر والمغرب والعشاء فی الصیف، وعکسها فی الشتاء؟ اما الشهرین المتبقیان من السنة فلا یکون هناک لیل کامل وانما حالة تشبه الغروب او اکثر بقلیل فلا نعرف وقت صلاة الفجر؟

الجواب: اذا لم یکن غروب وشروق أصلا فالمتبع اوقات اقرب بلد الیکم یکون لدیهم لیل ونهار وان کان قصیرا، واما اذا کان غروب وشروق وان کان قصیرا فالمغرب والعشاء بعد الغروب والصبح قبیل الطلوع.

منابع فقهی

رساله جامع

ج۱، مسئله ۹۶۳. بعضی از مناطقی که عرض جغرافیایی آنها نزدیک به قطب می‌باشد، همچون تعدادی از کشورهای شمال اروپا، وضعیّت افق در آنها به گونه‌ای است که روشنایی پس از غروب خورشید (شَفَق) و روشنایی قبل از طلوع خورشید (فَلَق) در بعضی شب‌ها به یکدیگر متّصل می‌شوند؛

در این شب‌ها، آسمان کاملاً تاریک نمی‌شود و پس از رسیدن به حدّی از تاریکی به تدریج از تاریکی آسمان کاسته می‌شود و آسمان روشن و روشن‌تر می‌شود تا‌ آنکه ‌آفتاب طلوع می‌کند. در این گونه مناطق، آغاز فجر صادق (اذان صبح) زمانی است که روشنایی و نور به‌طور محسوس زیاد شده و در سطح افق گسترده و پهن شود.

شایان ذکر است، ملاک طلوع فجر در این مناطق، هر زیاد شدن نوری نیست، بلکه باید زیاد شدن نور با چشم عادی قابل تشخیص باشد.