ارتفاع و تطوق ماه

این موارد جزء راه‌های ثبوت هلال ماه نبوده و علامت شب دوم ماه بودن نیست و اگر ماه، این خصوصیات را داشت، نمی‌توان نتیجه گرفت که شبِ گذشته، شب اول ماه بوده است.

• ارتفاع و بلندبودن ماه
• دیر غروب‌کردن ماه
• پُرنوربودن ماه
• طوق‌داربودن ماه

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسأله ۱۷۰۲ ـ بلند بودن ماه یا دیر غروب کردن آن، دلیل نمی‏شود که شب پیش، شب اوّل ماه بوده است. و همچنین اگر ماه طوق داشته باشد دلیل نمی‏شود که شب دوّم باشد.

رساله جامع

مسأله ۲۵۳. بلند بودن ماه یا دیر غروب کردن آن، و همین طور نازک نبودن ماه، دلیل نمی‌شود که شب قبل، شب اوّل ماه بوده است.[۴]

همچنین، اگر ماه «طوق» داشته باشد[۵] دلیل نمی‌شود که شب دوّم باشد و نیز کامل بودن ماه دلیل بر این نمی‌شود که آن شب، شب چهاردهم ماه باشد.

[۴]. هرچند هلال ماه در شب اوّل، گاه درصد روشنایی کمی داشته (بسیار نازک بوده) و مدّت مکث کمی بعد از غروب آفتاب دارد، امّا در موارد متعدّدی هم هلال ماه شب اوّل، با درصد روشناییِ قابل توجّه مثلاً ۲ یا ۳ درصد (و گاه بیشتر) و مدّت مکث زیاد مثلاً‌ بیش از یک ساعت بعد غروب خورشید و حتّی بیشتر از این مقدار در آسمان ظاهر می‌شود و این در حالی است که در شب قبل، امکان رؤیت آن وجود نداشته و مطمئنّاً همان شب، ‌شب اوّل ماه می‌باشد و این امر از جهت کارشناسی امری ثابت و قطعی است.

از نظر علمی، مدّت مکث و درصد روشنایی ماه شب اوّل بستگی به عواملی همچون زمان مقارنۀ ماه و خورشید و نیز در اوج یا حضیض بودن ماه دارد که توضیح آنها در کتب علمی موجود است؛ همین عوامل باعث می‌شود گاهی کامل شدن ماه در غیر از شب چهاردهم - مثلاً شب سیزدهم یا پانزدهم - واقع شود.

[۵]. یعنی قسمت پنهان ماه به صورت هاله‌ای از نور ضعیف مشاهده شود.

المسائل المنتخبه

(مسألة ۴۷۸): لا یثبت الهلال بحکم الحاکم، ولا بتطوّقه لیدلّ علی أنّه للیلة السابقة، ولا بقول المنجّم ونحوه.

منهاج الصالحین

قبل از مسئله ۱۰۴۳ : الفصل التاسع: ثبوت الهلال

یثبت الهلال بالعلم الحاصل من الرؤیة .... ولا یثبت .... بتطوّق الهلال لیدلّ علی أنّه للیلة السابقة ....