نیت روزه

شیوه صحیح نیت روزه گرفتن

نیت روزه، یعنی مکلف قصد داشته باشد برای انجام دستور خداوند متعال، از اذان صبح تا اذان مغرب، از انجام کارهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری کند.

نکته۱: مکلف باید روزه را با اخلاص انجام دهد و قصد ریا روزه را باطل می‌کند.

نکته۲: مکلف لازم نیست نیت روزه را از دل بگذراند یا به زبان آورد و همین‌قدر که بداند به قصد روزه‌گرفتن مبطلات روزه را ترک می‌کند کافی است.

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسأله ۱۵۲۹ ـ لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند، یا مثلاً بگوید فردا را روزه می‏گیرم، بلکه همین‌قدر که بنا داشته باشد برای تذلل در پیشگاه خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می‏کند انجام ندهد کافی است، و برای آنکه یقین کند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقداری پیش از اذان صبح، و مقداری هم بعد از مغرب از انجام کاری که روزه را باطل می‏کند خودداری نماید.

مسأله ۱۵۳۰ ـ انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند.

رساله جامع

مسأله ۲۸. فردی که روزه می‌گیرد باید آن را به قصد قربت انجام دهد و در قصد خویش اخلاص را رعایت کند. بنابراین، اگر فرد از روی ریا روزه بگیرد، روزه‌اش باطل است.

مسأله ۲۹. انسان لازم نیست نیّت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلاً بگوید: «فردا را روزه می‌گیرم»؛ بلکه همین قدر قصد داشته باشد برای تذلّل و اظهار بندگی در پیشگاه خدواند متعال از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می‌کند، انجام ندهد، کافی است.

مسأله ۳۰. برای آنکه روزه‌دار یقین یا اطمینان کند تمام مدّت اذان صبح تا مغرب را روزه بوده، باید مقدار اندکی پیش از اذان صبح و بعد از مغرب از انجام کاری که روزه را باطل می‌کند، خودداری نماید.

شایان ذکر است، واجب بودن امساک لحظه‌ای قبل از اذان صبح، اختصاص به شخصی دارد که زمان دقیق اذان صبح و طلوع فجر را می‌داند و شامل شخصی که زمان اذان صبح را نمی‌داند و شک دارد که فجر صادق طلوع کرده یا نه، نمی‌شود و بر وی واجب نیست تا زمانی که یقین یا اطمینان نکرده یا به طریق شرعی ثابت نشده که روز (طلوع فجر) فرا رسیده است از ارتکاب مفطرات اجتناب نماید؛

مگر اینکه شخص بداند که اگر امساک مذکور را رعایت نکند، خوردن یا آشامیدن وی مثلاً هرچند در بعضی از روزهایی که روزه بر او واجب است بعد از اذان صبح واقع می‌شود، که در این صورت رعایت احتیاط مذکور لازم است؛

امّا کسی که شک دارد مغرب شده یا نه، در هر حال باید از ارتکاب مفطرات تا زمانی که یقین یا اطمینان نکرده یا به طریق شرعی ثابت نشده که شب فرا رسیده، اجتناب نماید.

مسأله ۳۲. انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزۀ فردای آن نیّت کند.

المسائل المنتخبه

بعد از مساله 484

نیة الصوم

یجب علی المکلّف قصد الإمساک عن المفطرات المعهودة من أوّل الفجر إلی الغروب متقرّباً به إلی الله تعالی. ویجوز الاکتفاء بقصد صوم تمام الشهر من أوّله، فلا یعتبر حدوث القصد المذکور فی کلّ لیلة أو عند طلوع الفجر، وإن کان یعتبر وجوده عنده ولو ارتکازاً.

(مسألة ۴۸۵): کما تعتبر النیة فی صیام شهر رمضان تعتبر فی غیره من الصوم الواجب کصوم الکفّارة والنذر والقضاء والصوم نیابة عن الغیر. ولو کان علی المکلّف أقسام من الصوم الواجب وجب علیه التعیین زائداً علی قصد القربة. نعم، لا حاجة إلی التعیین فی شهر رمضان لأن الصوم فیه متعین بنفسه.

(مسألة ۴۸۶): یکفی فی نیة الصوم أن ینوی الإمساک عن المفطرات علی نحو الإجمال، ولا حاجة إلی تعیینها تفصیلاً.

منهاج الصالحین

مسألة ۹۷۰: یعتبر فی الصوم - الذی هو من العبادات الشرعیة - العزم علیه علی نحو ینطبق علیه عنوان الطاعة والخضوع لله تعالی، ویکفی کون العزم عن داعٍ إلهی وبقاؤه فی النفس ولو ارتکازاً، ولا یعتبر ضمّ الإخطار إلیه بمعنی اعتبار کون الإمساک لله تعالی وإن کان ضمّه أولی، کما لا یعتبر استناد ترک المفطرات إلی العزم المذکور، فلا یضرّ بوقوع الصوم العجز عن فعلها أو وجود الصارف النفسانی عنها.

وکذا لا یعتبر کون الصائم فی جمیع الوقت - بل فی شیء منه - فی حالة یمکن توجّه التکلیف إلیه، فلا یضرّ النوم المستوعب لجمیع الوقت ولو لم یکن باختیار منه کلّاً أو بعضاً، ولکن فی إلحاق الجنون والإغماء والسکر بالنوم إشکال فلا یترک الاحتیاط للمجنون وللمغمی علیه بغیر اختیار إذا کان مسبوقاً بالنیة وأفاق أثناء النهار بتمام الصوم وإن لم ‏یفعل فالقضاء، وللسکران وللمغمی علیه عن اختیار مع سبق النیة بالجمع بین الإتمام إن أفاق أثناء الوقت والقضاء بعد ذلک.

مسألة ۹۷۱: لا یجب قصد الوجوب والندب ولا الأداء ولا غیر ذلک من صفات الأمر والمأمور به، نعم إذا کان النوع المأمور به قصدیاً کالقضاء والکفّارة - علی ما سیأتی - لزم قصده، ولکن یکفی فیه القصد الإجمالی کالقصد إلی المأمور به بالأمر الفعلی مع وحدة ما فی الذمّة.

مسألة ۹۷۳: یعتبر فی الصوم - کما مرّ - العزم علیه وهو یتوقّف علی تصوّره ولو بصورة إجمالیة علی نحو تمیزه عن بقیة العبادات، کالذی یعتبر فیه ترک الأکل والشرب بما له من الحدود الشرعیة، ولا یجب العلم التفصیلی بجمیع ما یفسده والعزم علی ترکه، فلو لم ‏یتصوّر البعض - کالجماع - أو اعتقد عدم مفطریته لم ‏یضرّ بنیة صومه.

مسألة ۹۷۵: یکفی فی صحّة صوم رمضان وقوعه فیه، ولا یعتبر قصد عنوانه، ولکن الأحوط استحباباً قصده ولو إجمالاً بأن ینوی الصوم المشروع غداً، ومثله فی ذلک الصوم المندوب فیتحقّق إذا نوی صوم غد قربة إلی الله تعالی إذا کان الزمان صالحاً لوقوعه فیه وکان الشخص ممّن یجوز له التطوّع بأن لم ‏یکن مسافراً ولم ‏یکن علیه قضاء شهر رمضان، وکذلک الحال فی المنذور بجمیع أقسامه، إلّا إذا کان مقیداً بعنوان قصدی کالصوم شکراً أو زجراً، ومثله القضاء والکفّارة ففی مثل ذلک إذا لم ‏یقصد المعین لم‏ یقع، نعم إذا قصد ما فی الذمّة وکان واحداً أجزأ عنه.

مسألة ۹۷۷: یجتزأ فی شهر رمضان کلّه بنیة واحدة قبل الشهر، فلا یعتبر حدوث العزم علی الصوم فی کلّ لیلة أو عند طلوع الفجر من کلّ یوم وإن کان یعتبر وجوده عنده ولو ارتکازاً - علی ما سبق - ویکفی هذا فی غیر شهر رمضان أیضاً کصوم الکفّارة ونحوها.

عروه الوثقی

قبل از مساله 2360

فصل فی النیة

یجب فی الصوم القصد إلیه مع القربة والإخلاص کسائر العبادات، ولا یجب الإخطار بل یکفی الداعی ....

[ ۲۳۶۰ ] مسألة ۱ : لا یشترط التعرض للأداء والقضاء، ولا الوجوب والندب، ولا سائر الأوصاف الشخصیة، بل لو نوی شیئا منها فی محل الآخر صح إلا إذا کان منافیا للتعیین (۱۲۶۸)، مثلا إذا تعلق به الأمر الأدائی فتخیل کونه قضائیا، فإن قصد الأمر الفعلی المتعلق به واشتبه فی التطبیق فقصده قضاءاً صح، وأما إذا لم یقصد الأمر الفعلی بل قصد الأمر القضائی بطل (۱۲۶۹) لأنه مناف للتعیین حینئذ، وکذا یبطل إذا کان مغیرا للنوع کما إذا قصد الأمر الفعلی لکن بقید کونه قضائیا (۱۲۷۰) مثلاً أو بقید کونه وجوبیا مثلا فبان کونه أدائیا أو کونه ندبیا فأنه حینئذ مغیر للنوع ویرجع إلی عدم قصد الأمر الخاص

(۱۲۶۸) (إلا إذا کان منافیا للتعیین) : مع فرض لزومه بأن أخذ فیه عنوان قصدی.

(۱۲۶۹) (بطل) : بل یصح أداء لولا الإخلال بنیة القربة من جهة التشریع.

(۱۲۷۰) (لکن بقید کونه قضائیا) : حیث إن الأمر الفعلی جزئی غیر قابل للتقیید فمرجعه إلی التوصیف فلا یکون مغیرا للنوع ومنه یظهر النظر فیما بعده.

[ ۲۳۶۲ ] مسألة ۳ : لا یجب العلم بالمفطرات علی التفصیل، فلو نوی الإمساک عن أمور یعلم دخول جمیع المفطرات فیها کفی.

[ ۲۳۶۳ ] مسألة ۴ : لو نوی الإمساک عن جمیع المفطرات ولکن تخیل أن المفطر الفلانی لیس بمفطر فإن ارتکبه فی ذلک الیوم بطل صومه (۱۲۷۱)، وکذا إن لم یرتکبه (۱۲۷۲) ولکنه لاحظ فی نیته الإمساک عما عداه، وأما إن لم یلاحظ ذلک صح صومه فی الأقوی.

(۱۲۷۱) (بطل صومه) : فیه تفصیل یأتی فی الفصل الثالث .

(۱۲۷۲) (وکذا إن لم یرتکبه) : صحته لا تخلو عن قوة مع القصد إلی عنوان الصوم بمقوماته الأصلیة ولو إجمالا کالصوم المأمور به أو المشروع ولا یضر قصد عدم الإمساک عن غیرها إذا کان علی نحو الاشتباه فی التطبیق .

[ ۲۳۶۴ ] مسألة ۵ : النائب عن الغیر لا یکفیه قصد الصوم بدون نیة النیابة وإن کان متحداً، نعم لو علم باشتغال ذمته بصوم ولا یعلم أنه له أو نیابة عن الغیر یکفیه أن یقصد ما فی الذمة.

[ ۲۳۷۳ ] مسألة ۱۴ : إذا نوی الصوم لیلا لا یضره الإتیان بالمفطر بعده قبل الفجر مع بقاء العزم علی الصوم.

[ ۲۳۷۴ ] مسألة ۱۵ : یجوز فی شهر رمضان أن ینوی لکل یوم نیة علی حدة، والأولی(۱۲۸۵) أن ینوی صوم الشهر جملة ویجدد النیة لکل یوم، ویقوی الاجتزاء بنیة واحدة للشهر کله، لکن لا یترک الاحتیاط بتجدیدها لکل یوم، وأما فی غیر شهر رمضان من الصوم المعین فلابد من نیته لکل یوم إذا کان علیه أیام کشهر أو أقل أو أکثر.

(۱۲۸۵) (والأولی) : فیه وفیما بعده نظر لأن العبرة فی النیة بالعزم علی الصوم ووجوده ـ ولو ارتکازا ـ حاله بتفصیل قد مر ولا یعتبر فیها الالتفات التفصیلی الذی هو القابل للتجدید مع وجود العزم الارتکازی علی صوم جمیع الأیام، ولا فرق فیما ذکرناه بین صوم رمضان وغیره .

[ ۲۳۸۲ ] مسألة ۲۳ : لا یجب معرفة کون الصوم هو ترک المفطرات مع النیة أو کف النفس عنها معها.