وقت نیت روزه

آخرین فرصت نیت روزه

طبق نظر آیت الله سیستانی:

• وقت نیت در روزه ماه رمضان و روزه واجب معین، تا اذان صبح باقی است؛
• وقت نیت در روزه واجب غیرمعین (مثل روزه قضا)، تا اذان ظهر باقی است؛
• در روزه مستحبی مکلف می‌تواند هر وقت از روز نیت روزه کند، هرچند فاصله کمی تا غروب مانده باشد.

نکته: مکلفی که در روزۀ ماه رمضان و واجب معین به‌جهت عذری تا اذان صبح نیت نکرده، چنانچه مبطلی انجام نداده است، باید تا قبل از اذان ظهر نیت روزه کند و چنانچه مبطلی انجام داده، باید تا اذان مغرب از انجام مبطلات خودداری کرده و بعداً قضای آن را به‌جا آورد.

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسأله ۱۵۳۱  آخرین وقت نیت روزه ماه رمضان برای شخص ملتفت، هنگام اذان صبح است به این معنی که بنا بر احتیاط واجب  باید هنگام صبح امساک او همراه با قصد روزه باشد هرچند در ضمیر ناخود آگاه.

مسأله ۱۵۳۲  کسی که کارهایی که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد، در هر وقت از روز نیت روزه مستحبی بکند، هرچند فاصله کمی تا مغرب باشد، روزه او صحیح است.

مسأله ۱۵۳۳  کسی که پیش از اذان صبح در روزه ماه رمضان، و همچنین در روزه واجبی که زمانش معین است بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت کند، روزه او صحیح است. و اگر بعد از ظهر بیدار شود، باید احتیاطاً بقیه روزه را به قصد قربت مطلقه امساک کند، و روزه آن روز را نیز قضا نماید.

مسأله ۱۵۴۰  اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می‏کند انجام داده باشد، روزه او باطل می‏باشد. ولی باید تا مغرب کاری که روزه را باطل می‏کند انجام ندهد، و بعد از ماه رمضان هم آن روزه را قضا نماید. و اگر بعد از ظهر ملتفت شود که ماه رمضان است و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد  بنا بر احتیاط واجب  نیت روزه کند رجاءً و بعد از ماه رمضان هم آن را قضا کند. و اما اگر پیش از ظهر ملتفت شود و کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد باید نیت روزه کند و روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۱۵۴۳  اگر غیر از روزه ماه رمضان روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر کرده باشد که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیت نکند، روزه‌اش باطل است، و اگر نداند که روزه آن روز بر او واجب است، یا فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد و نیت کند روزه او صحیح است. و اگر بعد از ظهر یادش بیاید احتیاطی را که در روزه ماه رمضان ذکر شد مراعات نماید.

رساله جامع

مسأله ۳۳. آخرین وقت نیّت روزۀ ماه رمضان برای شخصی که توجّه به ماه رمضان بودن و روزۀ آن دارد، بنابر احتیاط واجب هنگام اذان صبح است؛ به این معنا که بنابر احتیاط واجب، باید هنگام صبح، امساک او همراه با قصد روزه باشد و نیّت را از این زمان تأخیر نیندازد.

مسأله ۳۴. کسی که قبل از اذان صبح در روزۀ ماه رمضان، بدون نیّت روزه خوابیده است، اگر قبل از ظهر بیدار شود و نیّت کند، روزۀ او صحیح می‌باشد و اگر بعد از ظهر بیدار شود، بنابر احتیاط واجب بقیّۀ روز را به قصد قربت مطلقه امساک کند و روزۀ آن روز را نیز قضا نماید.

مسأله ۳۶. اگر انسان نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و قبل از ظهر متوجّه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام داده باشد، نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد؛ ولی باید بنابر احتیاط واجب تا مغرب، کاری که روزه را باطل می‌کند، انجام ندهد و لازم است بعد از ماه رمضان هم، آن روزه را قضا نماید؛

اگر بعد از اذان ظهر متوجّه شود که ماه رمضان است و کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، بنابر احتیاط واجب، فوراً به قصد رجاء نیّت روزه کند و بعد از ماه رمضان هم آن را قضا نماید؛

امّا اگر قبل از ظهر متوجّه شود و کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، باید نیّت روزه کند و روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۳۸. اگر غیر از روزۀ ماه رمضان، روزۀ معیّن دیگری بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر کرده باشد که روز معیّنی را روزه بگیرد، وقت نیّت آن همانند نیّت روزۀ ماه رمضان است. بنابراین، آخرین وقت نیّت آن برای شخص ملتفت، بنابر احتیاط واجب هنگام اذان صبح است به این معنا که بنابر احتیاط واجب، باید هنگام صبح، امساک او همراه با قصد روزه باشد و نیّت را از این زمان تأخیر نیندازد.

امّا اگر نداند که روزۀ آن روز بر او واجب است یا فراموش کند و قبل از ظهر یادش بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد و نیّت کند، روزۀ او صحیح است و اگر بعد از اذان ظهر یادش بیاید، بنابر احتیاط واجب، بقیّۀ روز را به قصد قربت مطلقه امساک کند و روزۀ آن روز را نیز قضا نماید.

مسأله ۳۹. کسی که قبل از اذان صبح در روزۀ واجبی که زمانش معیّن است، غیر از روزۀ ماه رمضان، بدون نیّت روزه خوابیده، اگر قبل از ظهر بیدار شود و نیّت کند، روزۀ او صحیح است و اگر بعد از ظهر بیدار شود، بنابر احتیاط واجب بقیّۀ روز را به قصد قربت مطلقه، امساک کند و روزۀ آن روز را نیز قضا نماید.

مسأله ۴۰. وقت نیّت روزۀ واجب غیر معیّن، تا اذان ظهر باقی است. بنابراین، اگر برای روزه واجب غیر معیّنی مثل روزۀ کفّاره یا روزۀ قضای ماه مبارک رمضان، عمداً تا نزدیک اذان ظهر نیّت نکند، اشکال ندارد؛

بلکه اگر قبل از نیّت، تصمیم داشته باشد که روزه نگیرد یا تردید داشته باشد که بگیرد یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌‌کند انجام نداده باشد و قبل از اذان ظهر نیّت کند، روزۀ او صحیح است؛ امّا نیّت بعد از اذان ظهر، بنابر احتیاط واجب کافی نمی‌باشد.

مسأله ۴۱. وقت نیّت روزۀ نیابتی قضا از میّت، مثل روزۀ قضای خود فرد، تا اذان ظهر ادامه دارد و فرقی بین روزۀ استیجاری و روزۀ مجّانی و بدون اجرت نیست.

مسأله ۱۰۲. کسی که می‌دانسته جنب است، ولی واجب بودن روزۀ فردا یا روزهای بعد در ماه رمضان را فراموش نموده، مثلاً فراموش کرده که فردا اوّل ماه رمضان است و بعد از اذان صبح ملتفت واجب بودن روزۀ آن روز می‌شود، حکمی که در مسألۀ «۹۸» بیان شد در مورد آن جاری می‌شود. بنابراین، اگر مفطری انجام نداده و قبل از ظهر است باید آن روز را روزه بگیرد و روزه‌اش صحیح می‌باشد و قضا بر عهدۀ او ثابت نیست.

مسأله ۲۲۷. کسی که مبطل روزه انجام نداده، چنانچه در هر وقت از روز نیّت روزۀ مستحبی بکند، هرچند فاصله کمی تا انتهای روز باشد، روزۀ او صحیح است؛

البتّه اگر فرد می‌‌داند یا مطمئن است که آفتاب غروب کرده و بخواهد در فاصله بین غروب آفتاب تا مغرب نیّت روزۀ مستحبی نماید، بنابر احتیاط واجب روزه‌اش صحیح به حساب نمی‌آید.

المسائل المنتخبه

(مسألة ۴۸۷): إذا لم تتحقّق منه نیة الصوم فی یوم من شهر رمضان لنسیان منه - مثلاً - ولم یأتِ بمفطر، فإن تذکر بعد الزوال وجب علیه - علی الأحوط وجوباً - الإمساک بقیة النهار بقصد القربة المطلقة والقضاء بعد ذلک، وإن کان التذکر قبل الزوال نوی الصوم واجتزأ به، وکذا الحال فی غیره من الواجب المعین. وأمّا الواجب غیر المعین فیمتدّ وقت نیته إلی الزوال، والأحوط لزوماً عدم تأخیرها عنه.

وأمّا صوم النافلة فیمتدّ وقت نیته إلی الغروب، بمعنی أنّ المکلّف إذا لم یکن قد أتی بمفطر جاز له أن یقصد صوم النافلة ویمسک بقیة النهار - ولو کان الباقی شیئاً قلیلاً - ویحسب له صوم هذا الیوم.

منهاج الصالحین

مسألة ۹۷۴: لا یقع فی شهر رمضان صوم غیره وإن لم یکن الشخص مکلّفاً بالصوم کالمسافر، فإن نوی غیره متعمّداً بطل - وإن لم یخلّ ذلک بقصد القربة علی الأحوط لزوماً - ولو کان جاهلاً به أو ناسیاً له إلی آخر النهار صحّ ویجزئ حینئذٍ عن شهر رمضان لا عمّا نواه، وکذلک إذا علم أو تذکر قبل الزوال وجدّد النیة.

مسألة ۹۷۶: وقت النیة فی الواجب المعین - ولو بالعارض - عند طلوع الفجر الصادق علی الأحوط لزوماً، .... وأمّا فی المندوب فیمتدّ وقتها إلی أن یبقی من النهار ما یقترن فیه الصوم بالنیة.

مسألة ۹۷۸: إذا لم‏ ینوِ الصوم فی شهر رمضان لنسیان الحکم أو الموضوع أو للجهل بهما ولم ‏یستعمل مفطراً ثُمَّ تذکر أو علم أثناء النهار یجتزئ بتجدید نیته قبل الزوال، ویشکل الاجتزاء به بعده فلا یترک الاحتیاط بتجدید النیة والإتمام رجاءً ثُمَّ القضاء بعد ذلک.

عروه الوثقی

[ ۲۳۷۱ ] مسألة ۱۲ : آخر وقت النیة فی الواجب المعین رمضان کان أو غیره عند طلوع الفجر الصادق (۱۲۸۰)، ویجوز التقدیم فی أی جزء من أجزاء لیلة الیوم الذی یرید صومه، ومع النسیان أو الجهل بکونه رمضان أو المعین الآخر یجوز متی تذکر إلی ما قبل الزوال إذا لم یأت بمفطر، وأجزأه عن ذلک الیوم، ولا یجزئه إذا تذکر بعد الزوال (۱۲۸۱)، وأما فی الواجب الغیر المعین فیمتد وقتها اختیارا من أول اللیل إلی الزوال دون ما بعده علی الأصح (۱۲۸۲)، ولا فرق فی ذلک بین سبق التردد أو العزم علی العدم، وأما فی المندوب فیمتد إلی أن یبقی من الغروب زمان یمکن تجدیدها فیه (۱۲۸۳) علی الأقوی.

(۱۲۸۰) (عند طلوع الفجر الصادق) : بمعنی أنه لابد من حدوث الإمساک عنده مقرونا بالعزم ولو ارتکازا  لا بمعنی أن لها وقتا محددا شرعا، وهذا الحکم مبنی علی الاحتیاط اللزومی .

(۱۲۸۱) (ولا یجزئه اذا تذکر بعد الزوال) : علی الاحوط.

(۱۲۸۲) (علی الاصح) : بل علی الاحوط.

(۱۲۸۳) (یمکن تجدیدها فیه) : بل إلی زمان یبقی من النهار ما یقترن فیه الصوم بالنیة

[۲۵۰۲] مسألة ۱: یصح الصوم من النائم ولو فی تمام النهار إذا سبقت منه النیة فی اللیل، وأما إذا لم تسبق منه النیة فإن استمر نومه إلی الزوال بطل صومه (۱۴۳۷)، ووجب علیه القضاء إذا کان واجبا، وإن استیقظ قبله نوی وصح، کما أنه لو کان مندوبا واستیقظ قبل الغروب یصح إذا نوی.

(۱۴۳۷) (بطل صومه): بل الأحوط الإتمام رجاء ثم القضاء.