روزه‌گرفتن بچه نابالغ

طبق نظر آیت الله سیستانی:

روزه‌گرفتن بر کودکی که به سنّ بلوغ نرسیده واجب نیست.

گرچه بر والدین مستحب است از هفت سالگی او را تمرین دهند تا کم‌کم توانایی روزه‌گرفتن پیدا کند.

البته روزه‌گرفتن کودک ممیز صحیح است و برایش ثواب نوشته می‌شود؛ ولی نیابتش بنابر احتیاط واجب صحیح نمی‌باشد (یعنی نمی‌تواند روزه‌های میّت را مجاناً یا با دریافت هزینه به‌جا آورد).

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسأله ۱۵۴۱  اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد، و اگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست، ولی اگر قصد روزه مستحبی کرده باشد احتیاط مستحب این است که آن را تمام کند.

رساله جامع

مسأله ۳. روزه بر فردی واجب است که بالغ باشد و اگر بچۀ نابالغ قبل از اذان صبح ماه رمضان، بالغ شود، باید روزه بگیرد و اگر بعد از اذان صبح بالغ شود، روزۀ آن روز بر او واجب نیست؛ ولی اگر قصد روزۀ ماه رمضان کرده باشد، احتیاط مستحب این است که آن را تمام کند.

مسأله ۴. مستحب است پسران را هنگامی که به هفت سال قمری رسیدند، بر حسب طاقتشان امر به روزه نمایند، به این صورت که برای مدّت نصف روز یا کمتر یا بیشتر امساک نمایند تا تدریجاً توانایی روزه گرفتن کامل پیدا نموده و عادت به روزه گرفتن نمایند؛

این امر در مورد دختران نیز به همین کیفیّت مستحب می‌باشد، ولی برای آنان سنّ خاصّی ثابت نشده است.

مسأله ۲۱. بالغ بودن شرط صحّت روزه نیست و روزه‌ای که بچّۀ نابالغ ممیّز برای خودش می‌گیرد مشروع و صحیح است.[۱]

۱. البتّه، نیابت بچّۀ نابالغ ممیّز در روزه بنابر احتیاط واجب صحیح نیست که توضیح آن در جلد اوّل، مسألۀ «۲۱۴۳»، ذکر شد. معنای ممیّز نیز در جلد اوّل، مسألۀ «۴» بیان گردیده است.

مسأله ۱۴۴. در موارد زیر لازم نیست مکلّف قضای روزه را انجام دهد: ....

۲. هنگامی که فرد بالغ گردید، واجب نیست قضای روزه‌هایی را که در ایّام قبل از بلوغ نگرفته است به‌جا آورد. ....

المسائل المنتخبه

بعد از مساله465

احکام الصوم

یجب علی کلّ إنسان أن یصوم شهر رمضان عند تحقّق هذه الشروط:

۱- البلوغ، فلا یجب علی غیر البالغ من أوّل الفجر، وإن کان الأحوط الأولی إتمامه إذا کان ناویاً للصوم ندباً فبلغ أثناء النهار ....

منهاج الصالحین

مسألة ۱۰۳۴: یصحّ الصوم من الصبی الممیز کغیره من العبادات.

مسألة ۱۰۳۶: یشترط فی وجوب الصوم: البلوغ، ....

مسألة ۱۰۳۷: لو صام الصبی تطوّعاً وبلغ فی الأثناء ولو قبل الزوال لم ‏یجب علیه الإتمام وإن کان هو الأحوط استحباباً، ....

مسألة ۱۰۴۵: لا یجب قضاء ما فات زمان الصبا أو الجنون أو الإغماء أو الکفر الأصلی، إلّا إذا أفاق المجنون أو المغمی علیه فی أثناء النهار مع سبق النیة ولم‏ یتمّ الصوم فإنّه یلزم القضاء علی ما مرّ فی المسألة (۹۷۰). ....

عروه الوثقی

بعد از مساله 2505

فصل فی شرائط وجوب الصوم

وهی أمور :

الأول والثانی : البلوغ والعقل، فلا یجب علی الصبی والمجنون إلا أن یکملا قبل طلوع الفجر، دون ما إذا کملا بعده فإنه لا یجب علیهما وإن لم یأتیا بالمفطر بل وإن نوی الصبی الصوم ندبا، لکن الأحوط مع عدم إتیان المفطر الإتمام والقضاء (۱۴۴۳) إذا کان الصوم واجبا معینا وجود ....

[ ۲۵۰۳ ] مسألة ۲ : یصح الصوم وسائر العبادات من الصبی الممیز علی الأقوی من شرعیة عباداته، ویستحب تمرینه علیها (۱۴۳۸)، بل التشدید علیه لسبع، من غیر فرق بین الذکر والأنثی فی ذلک کله.

(۱۴۳۸) (یستحب تمرینه علیها) : بمعنی أن الصبی إذا کان قد بلغ سبع سنین یؤمر بالصیام بما یطیق من الإمساک إلی نصف النهار أو أکثر من ذلک أو أقل حتی یتعود الصوم ویطیقه، وأما الأمر بالصوم تمام النهار وإن لم یکن یطیقه خصوصا مع التشدید علیه فغیر ثابت، هذا بالنسبة إلی الذکر وأما الأنثی فیستحب أیضا تمرینها علی النحو المتقدم ولکن لم یثبت لذلک سن معین.

قبل از مساله 2522

یجب قضاء الصوم ممن فاته بشروط وهی: البلوغ، والعقل، والإسلام، فلا یجب علی البالغ ما فاته أیام صباه، نعم یجب قضاء الیوم الذی بلغ فیه قبل طلوع فجره أو بلغ مقارنا لطلوعه إذا فاته صومه، وأما لو بلغ بعد الطلوع فی أثناء النهار فلا یجب قضاؤه وإن کان أحوط (۱۴۷۴)، ولو شک فی کون البلوغ قبل الفجر أو بعده فمع الجهل بتأریخهما لم یجب القضاء، وکذا مع الجهل بتأریخ البلوغ، وأما مع الجهل بتأریخ الطلوع بأن علم أنه بلغ قبل ساعة مثلا ولم یعلم أنه کان قد طلع الفجر أم لا فالأحوط القضاء، ولکن فی وجوبه إشکال (۱۴۷۵)، وکذا لا یجب علی المجنون ما فات منه أیام جنونه من غیر فرق بین ما کان من الله أو من فعله علی وجه الحرمة أو علی وجه الجواز، وکذا لا یجب علی المغمی علیه سواء نوی الصوم قبل الإغماء أم لا، وکذا لا یجب علی من أسلم عن کفر إلا إذا أسلم قبل الفجر ولم یصم ذلک الیوم فإنه یجب علیه قضاؤه، ولو أسلم فی أثناء النهار لم یجب علیه صومه وإن لم یأت بالمفطر (۱۴۷۶)، ولا علیه قضاؤه من غیر فرق بین ما لو أسلم قبل الزوال أو بعده وإن کان الأحوط القضاء إذا کان قبل الزوال.

(۱۴۷۴) (وإن کان أحوط): مورد هذا الاحتیاط ما إذا بلغ قبل تناول المفطر وترک تجدید النیة وإتمام صوم ذلک الیوم.

(۱۴۷۵) (ولکن فی وجوبه إشکال): والأظهر عدمه.

(۱۴۷۶) (لم یجب علیه صومه وإن لم یأت بالمفطر): مر أن الأحوط لزوما للکافر إذا أسلم فی نهار شهر رمضان ولم یأت بمفطر أن یمسک بقیة یومه بقصد ما فی الذمة وأن یقضیه إن لم یفعل ذلک.