علامت بلوغ پسر و دختر
رسیدن دختران به سنّ تکلیف
طبق نظر آیت الله سیستانی:
نشانۀ بالغ‌شدن دختر، فقط کامل‌شدن ۹ سال قمری و واردشدن به ۱۰ سال قمری است.
نُه سال قمری تقریباً برابر با هشت سال و هشت ماه و بیست روز شمسی است.
رسیدن پسران به سنّ تکلیف
اما پسر با تحقّق یکی از این چهار علامت، به بلوغ و سنّ تکلیف میرسد:
- روییدن موی درشت زیر شکم، بالای عورت؛
- روییدن موی درشت در صورت و پشت لب (ریش و سبیل)؛
- بیرون‌آمدن منی (چه در خواب، چه در بیداری)؛
- کامل‌شدن ۱۵ سال قمری و واردشدن به ۱۶ سال.
پانزده سال قمری تقریباً برابر با چهارده سال و هفت ماه و پانزده روز شمسی است.
نکته۱: روییدن مو در سینه و زیر بغل و درشت‌شدن صدا و مانند اینها، نشانۀ بالغ‌شدن نیست.
نکته۲: فردی که به سنّ تکلیف میرسد، لازم است در فروع دین از مجتهد جامع الشرایط پیروی کند.
همسو: بچه ممیز
استفتائات
سؤال: اگر به سن بلوغ نرسیم و جنب شویم، نماز خواندن بر ما واجب می‌شود؟
جواب: بله، پسری که پانزده سال قمری‌اش کامل نشده، اگر جنب شود، این نشانۀ بلوغ اوست و مکلف می‌شود و باید اعمال عبادی واجب را به‌جا آورد.
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسأله ۲۲۷۰. بچه‌ای که بالغ نشده است شرعاً نمی‌تواند در ذمّه، یا در مال خود تصرف کند، هرچند در کمال تمییز و رشد باشد، و اذن سابق ولیّ در این باب فایده‌ای ندارد، همچنان که اجازه بعدی کافی نیست، ولی در مواردی تصرف بچه صحیح است، از آن جمله خرید و فروش چیزهای کم‌قیمت، چنانکه در مسأله (۲۰۹۲) گذشت، و همچنین وصیّت او برای ارحام و نزدیکانش، چنانکه در مسأله (۲۷۱۴) خواهد آمد. و نشانه بلوغ در دختر، تمام شدن نُه سال قمری است، و در پسر یکی از سه چیز است:
اوّل: روییدن موی درشت در زیر شکم بالای عورت.
دوّم: بیرون آمدن منی.
سوّم: تمام شدن پانزده سال قمری.
مسأله ۲۲۷۱. روییدن موی درشت در صورت و پشت لب (سبیل) یکی از علایم بلوغ است، ولی روییدن مو در سینه و زیر بغل، و درشت شدن صدا و مانند اینها نشانه بالغ شدن نیست.
رساله جامع
نشانه‌های بلوغ
ج۱، مسأله ۱. نشانۀ بلوغ در دختر، تمام شدن نه سال قمری است[۱] و نشانۀ بلوغ در پسر، یکی از چهار مورد زیر است:
اوّل: روییدن موی درشت در زیر شکم، بالای عورت؛[۲]
دوّم: روییدن موی درشت در صورت و پشت لب؛[۳]
سوّم: بیرون آمدن منی، چه در خواب و چه در بیداری؛
چهارم: تمام شدن پانزده سال قمری.
هر یک از علامت‌‌های بالا، نشان بالغ شدن انسان و رسیدن او به حدّ تکلیف است و از آن لحظه، در صورتی که سایر شرایط تکلیف نیز فراهم باشد، انجام همۀ دستورهای الهی بر انسان واجب است. از آنجا که دختر چند سال زودتر از پسر به تکلیف میرسد، تقدّم زن در تشرّف به تکلیف، نشانۀ آمادگی سریع‌تر او برای ارتباط با خدا و حرکت به سوی کمال است.
ج۱، مسأله ۲. روییدن مو در سینه و زیر بغل و درشت شدن صدا و مانند اینها در پسران، نشانۀ بالغ شدن نیست.
المسائل المنتخبة
مسألة ۸۴۴: علامة البلوغ فی الأنثی: إکمال تسع سنین هلالیة، وفی الذکر أحد الأمور الثلاثة:
۱- نبات الشعر الخشن علی العانة - وهی بین البطن والعورة - أو علی الخدّ أو الشارب، ولا اعتبار بالزَّغَب والشعر الضعیف.
۲- خروج المنی.
۳- إکمال خمس عشرة سنة هلالیة.
وأمّا نبات الشعر الخشن فی الصدر وتحت الإبط وکذا غلظة الصوت ونحوهما فلیست علامة للبلوغ.
منهاج الصالحین
ج۲، مسألة ۱۰۶۹: علامة البلوغ فی الأُنثی إکمال تسع سنین هلالیة، وفی الذکر أحد الأُمور الثلاثة:
الأوّل: نبات الشعر الخشن علی العانة أو علی الخدّ أو الشارب، ولا اعتبار بالزَّغَب والشعر الضعیف.
الثانی: خروج المنی، سواء خرج یقظة أو نوماً بجماع أو احتلام أو غیرهما.
الثالث: إکمال خمس عشرة سنة هلالیة.
ج۲، مسألة ۱۰۷۰: نبات الشعر الخشن فی الصدر وتحت الإبْط وکذا غلظة الصوت ونحوهما لیست علامة للبلوغ.
- ↑ بنابر آنچه گفته شده، دختران یا پسرانی که تاریخ تولّدشان به سال قمری مشخّص نیست، ولی تاریخ تولّد آنان به سال شمسی معلوم است، برای تبدیل سال شمسی به قمری، کافی است ابتدا دختران روزی که نه سال شمسی آنان و پسران روزی که پانزده سال شمسی‌شان کامل می‌گردد را مشخّص نموده، سپس دختران ۹۷ روز و پسران ۱۶۲ روز از آن کم کنند، به این ترتیب روز کامل شدن ۹ یا ۱۵ سال قمری آنان معیّن می‌شود. به عنوان مثال دختر خانمی که در تاریخ ۱۰ مردادماه ۱۳۹۴ به دنیا آمده است، در تاریخ ۱۰ مردادماه ۱۴۰۳، نه سال شمسی وی کامل می‌گردد. چنانچه ۹۷ روز از این تاریخ کم نماید، تاریخ ۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ به دست می‌آید که بیانگر تاریخ کامل شدن ۹ سال قمری او و رسیدن به سنّ تکلیف است. آقا پسری که در تاریخ ۱۰ مهرماه ۱۳۸۸ به دنیا آمده است، در تاریخ ۱۰ مهرماه ۱۴۰۳، پانزده سال شمسی وی کامل می‌گردد. چنانچه ۱۶۲ روز از این تاریخ کم نماید، تاریخ ۳ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ به دست می‌آید که بیانگر تاریخ کامل شدن ۱۵ سال قمری اوست. شایان ذکر است به علّت وجود موقعیّت‌‌های جغرافیایی مختلف در سطح کرۀ زمین و یکسان نبودن تعداد روزهای ماه‌‌های سال و تقریبی بودن محاسبۀ مذکور و عدم لحاظ ساعت و ثانیه در آن و جهات تأثیرگذار دیگر، گاه تاریخی که بر اساس این محاسبه به دست می‌آید، یک یا دو روز متغیّر است. بنابراین، تا حدّ دو روز، احتیاط در مورد این محاسبه رعایت گردد و برای آنکه محاسبه دقیق‌تر از این باشد، باید هر موردی جداگانه حساب شود.
- ↑ موضع مذکور، «عانه» یا «زِهار» نامیده می‌شود.
- ↑ البتّه اگر پسری که در دوران نزدیک به بلوغ نیست، مثلاً پنج ساله یا هفت ساله، در اثر استعمال دارو یا غیر آن یا به‌طور طبیعی، در صورت یا پشت لبش موی درشت بروید یا دارای موی درشت در زیر شکم شود یا منی از وی خارج شود، کافی نیست و بالغ محسوب نمی‌شود.