مستحبات هنگام گفتن اذان
بر اساس نظر آیتالله سیستانی:
مستحب است مؤذن هنگام اذان امور زیر را رعایت کند:
- رو به قبله بایستد
- انگشت خود را در گوش قرار دهد
- صدای خود را بلند کرده و بکشد
- بین جملههای اذان کمی فاصله اندازد
- بین جملههای اذان سخن نگوید
مستحبات کسی که اقامه میگوید
- اقامه را در حال آرامش بدن بگوید
- اقامه را آهستهتر از اذان ادا کند
- بین جملههای اقامه فاصله نیندازد
مستحبات بین اذان و اقامه
انجام امور زیر بین اذان و اقامه مستحب است:
- یک قدم برداشتن، و بهتر است هنگام گامبرداشتن بگوید: «بِاللّهِ أَسْتَفْتِحُ وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَسْتَنْجِحُ وَ أَتَوَجَّهُ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنی بِهِمْ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ»
- قدری نشستن، و مستحب است بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبی بارّاً وَ رِزْقی دارّاً وَ عَمَلی سارّاً وَ اجْعَلْ لی عِنْدَ قَبْرِ نَبیِّکَ قَراراً وَ مُسْتَقَرّاً»
- به سجده رفتن، و بهتر است بگوید: «رَبِّ سَجَدْتُ لَکَ خاضِعاً خاشِعاً ذَلیلاً» یا بگوید: «لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ رَبّی، سَجَدْتُ لَکَ خاضِعاً خاشِعاً»
- ذکرگفتن یا دعایی خواندن
- اندکی سکوتکردن
- دو رکعت نمازگزاردن
- و نیز مستحب است بین اذان و اقامۀ نماز مغرب بگوید: «اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ لَیْلِکَ وَ إِدْبَارِ نَهَارِکَ وَ حُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَ أَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَ تَسْبیحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ»
- و میان اذان و اقامۀ نماز صبح بگوید: «اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ نَهَارِکَ وَ إِدْبَارِ لَیْلِکَ وَ حُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَ أَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَ تَسْبیحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ»
مکروهات اذان و اقامه
همسو: حکایت اذان و اقامه
استفتائات
منابع فقهی
توضیح المسائل
مسئله ۹۲۴ . مستحب است انسان در موقع اذان گفتن، رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد، و دستها را به گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بکشد، و بین جملههای اذان کمی فاصله دهد و بین آنها حرف نزند.
مسئله ۹۲۵ . مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد و آن را از اذان آهستهتر بگوید، و جملههای آن را به هم نچسباند. ولی بهاندازهای که بین جملههای اذان فاصله میدهد، بین جملههای اقامه فاصله ندهد.
مسئله ۹۲۶ . مستحب است بین اذان و اقامه یکقدم بردارد، یا قدری بنشیند، یا سجده کند، یا ذکر بگوید، یا دعا بخواند، یا قدری ساکت باشد، یا صحبتی کند، یا دو رکعت نماز بخواند. ولی صحبت کردن بین اذان و اقامه نماز صبح مستحب نیست.
رساله جامع
مستحبات اذان و اقامه
موارد ذیل، به عنوان مستحبات اذان و اقامه شمرده شده است.
ج۱، مسئله ۱۲۱۴. مستحب است شخصی را که برای گفتن اذان اعلام معیّن میکنند، عادل و وقتشناس و صدایش بلند باشد و اذان را در جای بلند بگوید.
ج۱، مسئله ۱۲۱۵. کسی که اذان دیگری را - که برای اعلام یا برای نماز جماعت میگوید - بشنود، مستحب است هر قسمتی را که میشنود، آهسته تکرار کرده و بگوید، که به این کار «حکایت اذان» گویند.
همچنین، حکایت اقامۀ فردی که برای نماز جماعت اقامه میگوید، مستحب است، امّا سزاوار است هنگامی که فردِ اقامهگو «قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ» میگوید، شنونده بگوید: «اللّهُمَّ أَقِمْها وَأَدِمْها وَاجْعَلْنی مِنْ خَیْرِ صالِحی أَهْلِها» و مستحب بودن حکایت اذان یا اقامۀ فردی که فرادی نماز میخواند، خالی از اشکال نیست، ولی حکایت آن رجاءً مانعی ندارد.
ج۱، مسئله ۱۲۱۶. مستحب است کسی که صدای مؤذّن را میشنود که میگوید: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُوْلُ اللّهِ» بگوید: «وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا اللّهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُوْلُ اللّهِˆ أَکْتَفی بِها عَنْ کُلِّ مَنْ أَبَی وَجَحَدَ وَأُعینُ بِها مَنْ أَقَرَّ وَشَهِدَ».[۱]
ج۱، مسئله ۱۲۱۷. مستحب است انسان در موقع اذان گفتن، رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد و دو انگشت را در دو گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بکشد و بین جمله های اذان کمی فاصله دهد و بین آنها حرف نزند.
ج۱، مسئله ۱۲۱۸. مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد و آن را از اذان آهسته تر بگوید و جملههای آن را به هم نچسباند؛ ولی به اندازهای که بین جملههای اذان فاصله میدهد، بین جمله های اقامه فاصله ندهد.
ج۱، مسئله ۱۲۱۹. مستحب است فرد بین اذان و اقامه فاصله بیندازد به این صورت که یک قدم بردارد یا قدری بنشیند یا سجده کند یا ذکر بگوید مثلاً «سُبْحانَ اللّه» بگوید یا دعا بخواند یا قدری ساکت باشد یا حرفی بزند یا دو رکعت نماز بخواند؛ ولی حرف زدن بین اذان و اقامۀ نماز صبح، مستحب نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۲۰. اگر نمازگزار برای فاصله انداختن بین اذان و اقامه، سجده را انتخاب کند، مستحب است در سجده بگوید: «رَبِّ سَجَدْتُ لَکَ خاضِعاً خاشِعاً ذَلیلاً» یا بگوید «لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ رَبّی، سَجَدْتُ لَکَ خاضِعاً خاشِعاً»؛
اگر نشستن را انتخاب کند، مستحب است بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبی بارّاً وَرِزْقی دارّاً وَعَمَلی سارّاً وَاجْعَلْ لی عِنْدَ قَبْرِ نَبیِّکَ قَراراً وَمُسْتَقَرّاً»؛
اگر قدم برداشتن را انتخاب کند، بگوید: «بِاللّهِ أَسْتَفْتِحُ وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ أَسْتَنْجِحُ وَأَتَوَجَّهُ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْنی بِهِمْ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبینَ».
نیز مستحب است بین اذان و اقامۀ نماز مغرب بگوید:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ لَیْلِکَ وَإِدْبَارِ نَهَارِکَ وَحُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَأَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَتَسْبیحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ».
و بین اذان و اقامۀ نماز صبح بگوید:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ نَهَارِکَ وَإِدْبَارِ لَیْلِکَ وَحُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَأَصْوَاتِ دُعَاتِکَ وَتَسْبیحِ مَلَائِکَتِکَ، أَنْ تُصَلّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ».
عروه الوثقی
فصل (فی مستحبات الأذان والإقامة)
بعد مسأله ۱۴۰۳
یستحب فیهما أمور:
الأول: الاستقبال .
الثانی: القیام[۲] .
الثالث: الطهارة فی الاذان، وأما الاقامة فقد عرفت أن الأحوط بل لا یخلو عن قوة اعتبارها فیها، بل الأحوط اعتبار الاستقبال والقیام أیضاً فیها، وإن کان الأقوی الاستحباب.
الرابع: عدم التکلم فی أثنائهما، بل یکره بعد «قد قامت الصلاة» للمقیم، بل لغیره أیضاً فی صلاة الجماعة، إلا فی تقدیم إمام بل مطلق ما یتعلق بالصلاة کتسویة صف ونحوه، بل یستحب له إعادتها حینئذ.
الخامس: الاستقرار فی الاقامة.
السادس: الجزم فی أواخر فصولهما مع التأنی فی الاذان، والحَدر فی الاقامة علی وجه لا ینافی قاعدة الوقف.
السابع: الافصاح بالالف والهاء من لفظ الجلالة فی آخر کل فصل هو فیه.
الثامن: وضع الاصبعین فی الاذنین فی الاذان.
التاسع: مد الصوت فی الاذان ورفعه، ویستحب الرفع فی الاقامة أیضاً إلا أنه دون الاذان.
العاشر: الفصل بین الاذان والاقامة بصلاة رکعتین أو خطوة أو قعدة أو سجدة أو ذکر أو دعاء أو سکوت بل أو تکلم لکن فی غیر الغداة، بل لا یبعد کراهته فیها.
[ ۱۴۰۴ ] مسألة ۱: لو اختار السجدة یستحب أن یقول فی سجوده: «رب سجدت لک خاضعا خاشعا»، أو یقول: «لا إله إلا أنت سجدت لک خاضعا خاشعا»، ولو اختار القعدة یستحب أن یقول: «اللهم اجعل قلبی بارا ورزقی دارا وعملی سارا واجعل لی عند قبر نبیک قرارا ومستقرا»، ولو اختار الخطوة أن یقول: «بالله أستفتح وبمحمد (صلی الله علیه وآله) أستنجح وأتوجه، اللهم صل علی محمد وآل محمد واجعلنی بهم وجیها فی الدنیا والاخرة ومن المقربین».
[ ۱۴۰۵ ] مسألة ۲: یستحب لمن سمع المؤذن یقول: أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمدا رسول الله أن یقول: «و أنا أشهد أن لا إله إلا الله وأن محمدا رسول الله (صلی الله علیه وآله) أکتفی بها عن کل من أبی وجحد، وأعین بها من أقر وشهد».
[ ۱۴۱۰ ] مسألة ۷: لو أذّن منفردا وأقام ثم بدا له الامامة یستحب له إعادتهما.
- ↑ مستحب است انسان در هنگام زوال (آغاز ظهر شرعی) بگوید: «سُبْحانَ اللَّهِ وَلا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَالْحَمْدُ لِلهِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَلَا وَلَداً وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِی الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ وَلیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً
- ↑ (القیام) : اعتباره فی الاقامة احوط بل لا یخلو عن قوة.