وقت نماز مغرب و عشا

زمان نماز مغرب و عشاء

آغاز وقت نماز مغرب هنگامی است که سرخی سمت مشرق (بعد از غروب آفتاب) از بین برود.

پایان وقت نماز مغرب و عشاء برای کسی که مضطر نیست (یعنی خواب نمانده یا فراموش نکرده)، نیمه‌شب شرعی است.

اگر کسی عمداً تا نیمه‌شب نماز نخواند، باید بدون نیّت ادا یا قضا، تا قبل از اذان صبح نمازها را به‌جا آورد.

برای افراد مضطر (مثلاً خواب‌مانده، فراموش‌کار، زن حائضی که تازه پاک شده)، وقت نماز مغرب و عشاء تا طلوع فجر ادامه دارد.

وقت فضیلت نماز مغرب و عشاء

نماز مغرب: از اذان مغرب تا زمانی که سرخی سمت غرب (شفق) از بین برود. برای مسافر تا یک‌چهارم شب ادامه دارد.

نماز عشاء: از بین رفتن شفق تا یک‌سوم شب.

استفتائات

السؤال: متی یکون صلاة الظهر وکذا العصر والمغرب والعشاء قضاء؟

الجواب: لا یجوز تأخیر الظهرین عن غروب الشمس، ولکن إذا أتی بهما بعده وقبل زوال الحمرة فالأحوط أن یقصد القربة المطلقة.

ولا یجوز تأخیر العشائین عن منتصف اللیل اختیاراً، ولکن الوقت باقٍ إلی طلوع الفجر للمضطر والناسی ونحوهما، وإذا أتی بهما المتعمّد بعد منتصف اللیل فالأحوط أن یقصد القربة المطلقة.

السؤال: هل یعدّ النوم عذراً یطول به وقت العشائین إلی ما بعد منتصف اللیل وقبل الفجر؟

الجواب: نعم، بمعنی أنّه لو نام عن صلاة المغرب والعشاء ولم یستیقظ حتی انتصف اللیل لزمه الإتیان بالصلاتین أداءاً.

س ٦٤ : مدت یک‌ سال نماز مغرب را یک‌ ربع‌ ساعت‌ مانده به‌ اذان مغرب خواندهام و بعد از آن نماز عشا را خواندهام آیا نماز بنده صحیح می‌باشد؟

جواب : اگر یقین‌ به‌ غروب آفتاب دارید، احتیاطا نمازهای مغرب و عشا را قضا نمایید.

السؤال: ما مقدار فضیلة صلاة المغرب؟

الجواب: یستمر وقتها إلی زوال الحمرة المغربیة.

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسئله ۷۲۲ . اگر انسان شک در غروب آفتاب داشته باشد و احتمال بدهد پشت کوه‌ها یا ساختمان‌ها یا درختان مخفی‌شده باشد، باید قبل از اینکه سرخی طرف مشرق ـ که بعد از غروب آفتاب پیدا می‌شود ـ از بالای سر انسان بگذرد، نماز مغرب را به‌جا نیاورد. و اگر شک هم نداشته باشد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ باید تا وقت مذکور صبر کند.

مسئله ۷۲۳ . وقت نماز مغرب و عشا برای شخص مختار تا نیمه‌شب امتداد دارد، و اما برای شخص مضطر ـ که یا از روی فراموشی یا به سبب خواب یا حیض و مانند اینها نماز را پیش از نیمه‌شب نخوانده ـ وقت نماز مغرب و عشا تا طلوع فجر ادامه دارد. ولی در هر صورت در حال التفات، ترتیب بین آن دو معتبر است، یعنی نماز عشا در صورتی که با التفات، قبل از نماز مغرب خوانده شود باطل است، مگر اینکه از وقت بیش از مقدار اداء نماز عشا نمانده باشد که در این صورت لازم است نماز عشا را قبل از نماز مغرب بخواند.

مسئله ۷۲۶ . آخر وقت نماز عشا برای شخص مختار ـ همچنان که گذشت ـ نصف شب است. و شب از اوّل غروب است تا طلوع فجر.

مسئله ۷۲۷ . اگر از روی اختیار نماز مغرب یا عشا را تا نصف شب نخواند ـ بنا بر احتیاط واجب ـ باید تا قبل از اذان  صبح بدون اینکه نیت اداء و قضاء کند آن نماز را به‌جا آورد.

رساله جامع

ج۱، مسئله ۹۵۷. وقت نماز مغرب، بنابر احتیاط واجب از زمانی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می‌شود (حُمْرۀ مشرقیّه)، از بین برود؛

البتّه، احتیاطی بودن آن در مورد وقتی است که فرد، زمان غروب آفتاب را می‌داند که در این صورت، بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند نماز مغرب را هنگام غروب آفتاب به‌جا آورد؛ امّا اگر در غروب آفتاب به علّت احتمال مخفی شدن خورشید پشت کوه‌ها یا ساختمان‌ها یا درختان، شک داشته باشد، بنابر فتوی نمی‌تواند قبل از اینکه سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می‌شود، از بالای سر انسان بگذرد، نماز مغرب را به‌جا آورد.

ج۱، مسئله ۹۵۸. وقت نماز مغرب و عشاء برای شخص مختار (غیر مضطر) تا نیمه شب (نصف شب) ادامه دارد و امّا برای شخص مضطر، یعنی کسی که از روی فراموشی یا به علّت خواب ماندن یا حیض و مانند اینها نماز را قبل از نیمه شب نخوانده، وقت نماز مغرب و عشاء تا طلوع فجر (اذان صبح) ادامه دارد؛

ولی در هر صورت، در حال توجّه و عدم غفلت، ترتیب بین آن دو لازم است، یعنی ابتدا باید نماز مغرب، سپس نماز عشاء به‌جا آورده شود و چنانچه عمداً نماز عشاء قبل از نماز مغرب خوانده شود، باطل است؛ مگر اینکه بیش از مقدار انجام نماز عشاء از وقت باقی نمانده باشد؛ که در این صورت لازم است نماز عشاء را قبل از نماز مغرب بخواند.

ج۱، مسئله ۹۶۰. آخر وقت نماز عشاء برای شخص مختار (غیر مضطر)، همان طور که ذکر شد، نصف شب است و بنابر احتیاط واجب برای محاسبۀ نصف شب بین دو وقت ذیل، احتیاط رعایت شود:

الف. نصف مدّت زمان غروب خورشید تا اذان صبح.ر

ب. نصف مدّت زمان از بین رفتن حمرۀ مشرقیّه (اذان مغرب) تا اذان صبح.

ج۱، مسئله ۹۶۱. اگر فرد از روی اختیار، نماز مغرب یا عشاء را تا نصف شب نخواند، بنابر احتیاط واجب، باید تا قبل از اذان صبح بدون اینکه نیّت ادا و قضا کند، آن نماز را به‌جا آورد؛

البتّه اگر وقت باقیمانده تا اذان صبح کم باشد، مثلاً برای کسی که مسافر نیست، فقط به اندازۀ خواندن چهار رکعت یا کمتر وقت باشد، بنابر احتیاط واجب نماز عشاء را به قصد ما فی الذمّه بخواند و بعداً نماز مغرب را قضا نماید و احتیاطاً بار دیگر نماز عشاء را هم به جهت رعایت ترتیب قضا نماید.

ج۱، مسئله ۹۶۸. وقت فضیلت نماز مغرب برای شخصی که مسافر نیست، از اذان مغرب تا زمان از بین رفتن سرخی سمت مغرب که آن را «حُمْرۀ مغربیّه» (شَفَق) می‌نامند، ادامه دارد؛

امّا نسبت به مسافر، وقت فضیلت نماز مغرب از اذان مغرب تا یک چهارم شب ادامه پیدا می‌کند.

وقت فضیلت نماز عشاء

ج۱، مسئله ۹۶۹. وقت فضیلت نماز عشاء، از هنگام از بین رفتن سرخی سمت مغرب (حُمْرۀ مغربیّه) آغاز می‌شود و تا یک سوّم شب ادامه دارد.

المسائل المنتخبه

مسألة ۱۹۱: وقت صلاة العشاءین للمختار من أوّل المغرب إلی نصف اللیل (منتصف ما بین غروب الشمس والفجر)، وتختصّ صلاة المغرب من أوّله بمقدار أدائها، کما تختصّ العشاء من آخره بمقدار أدائها نظیر ما تقدّم فی الظهرین.

وأمّا المضطرّ لنوم أو نسیان أو حیض أو غیرها فیمتدّ وقتهما له إلی الفجر، وتختصّ العشاء من آخره بمقدار أدائها. ویعتبر الترتیب بینهما، ولکنّه لو صلّی العشاء قبل أن یصلّی المغرب لنسیان ونحوه ولم یتذکر حتّی فرغ منها صحّت صلاته وأتی بصلاة المغرب بعدها ولو کان فی الوقت المختصّ بالعشاء.

مسألة ۱۹۲: لا یجوز تقدیم صلاة المغرب علی زوال الحمرة المشرقیة عند الشک فی سقوط قرص الشمس واحتمال استتاره بحاجب کالجبال والأبنیة والأشجار، بل الأحوط لزوماً عدم تقدیمها علیه حتّی مع العلم بسقوط القرص، والأولی عدم تأخیرها عن ذهاب الشفق وهو الحمرة المغربیة.

مسألة ۱۹۴: إذا لم یصلِّ صلاة المغرب أو العشاء اختیاراً حتّی انتصف اللیل فالأحوط وجوباً أن یصلّیها قبل أن یطلع الفجر بقصد ما فی الذمّة من دون نیة الأداء أو القضاء، ومع ضیق الوقت یأتی بالعشاء ثُمَّ یقضیها بعد قضاء المغرب احتیاطاً وجوبیاً.

منهاج الصالحین

قبل از مسأله ۵۰۱

ووقت العشاءین للمختار من المغرب إلی نصف اللیل، وتختصّ المغرب من أوّله بمقدار أدائها، والعشاء من آخره کذلک وما بینهما مشترک أیضاً بینهما، وأمّا المضطرّ لنوم أو نسیان أو حیض أو غیرها فیمتدّ وقتهما له إلی الفجر الصادق، وتختصّ العشاء من آخره بمقدار أدائها، والأحوط وجوباً للمتعمّد فی التأخیر إلی نصف اللیل الإتیان بهما قبل طلوع الفجر من دون نیة القضاء أو الأداء، ومع ضیق الوقت یأتی بالعشاء ثُمَّ یقضیها بعد قضاء المغرب احتیاطاً،

قبل از مسأله ۵۰۵

ووقت فضیلة المغرب لغیر المسافر من المغرب إلی ذهاب الشفق وهو الحمرة المغربیة، وأمّا بالنسبة إلی المسافر فیمتدّ وقتها إلی ربع اللیل.

ووقت فضیلة العشاء من ذهاب الشفق إلی ثلث اللیل.

عروه الوثقی

قبل مسئله ۱۱۸۰

فصل فی أوقات الیومیة ونوافلها

وقت الظهرین ما بین الزوال والمغرب ویختص الظهر بأوله مقدار أدائها بحسب حاله، ویختص العصر بآخره کذلک، وما بین المغرب ونصف اللیل وقت للمغرب والعشاء، ویختص المغرب بأوله بمقدار أدائه، والعشاء بآخره کذلک، هذا للمختار، وأما المضطر لنوم أو نسیان أو حیض أو نحو ذلک من أحوال الاضطرار فیمتد وقتهما إلی طلوع الفجر، ویختص العشاء من آخره بمقدار أدائها دون المغرب من أوله أی ما بعد نصف اللیل، والأقوی أن العامد فی التأخیر إلی نصف اللیل أیضاً کذلک أی یمتد وقته إلی الفجر وإن کان آثماً بالتأخیر لکن الأحوط أن لا ینوی الأداء والقضاء، بل الأولی ذلک فی المضطر أیضاً،

.... ووقت فضیلة المغرب من المغرب إلی ذهاب الشفق أی الحمرة المغربیة، ووقت فضیلة العشاء من ذهاب الشفق إلی ثلث اللیل، فیکون لها وقتا إجزاء قبل ذهاب الشفق وبعد الثلث إلی النصف، ....

[۱۱۸۷] مسألة ۸: قد عرفت أن للعشاء وقت فضیلة وهو من ذهاب الشفق إلی ثلث اللیل ووقتا إجزاء من الطرفین، وذکروا أن العصر أیضاً کذلک، فله وقت فضیلة وهو من المثل إلی المثلین ووقتا إجزاء من الطرفین، لکن عرفت نفی البعد فی کون ابتداء وقت فضیلته هو الزوال، نعم الأحوط فی إدراک الفضیلة الصبر إلی المثل.