بچه ممیز

سنّ تمیز و حکم تقلید بچه ممیز

معنی و سنّ تمییز بچه

بچۀ ممیّز در هر یک از موضوعات احکام، فردی است که نسبت به آن موضوع، درک و فهم و توانایی تشخیص داشته باشد.

و محقّق‌شدنِ این معنا در موضوعات و موارد مختلف، متفاوت است؛ لذا ممکن است بچه‌ای در یکی از موضوعات (مثل نماز)، ممیّز باشد و در موضوع دیگر (مثل پاکی و نجسی یا محرم و نامحرم) ممیّز نباشد.

حکم تقلید بچه ممیز

طبق نظر آیت الله سیستانی: بچۀ ممیّز می‌تواند تقلید کند؛ بنابراین اگر پیش از رسیدن به سنّ بلوغ، مرجع تقلیدش فوت کرد، می‌تواند همچنان از وی تقلید کند.

همسو: نشانه‌های بلوغ

استفتائات

سؤال: پسری نابالغ (۱۲ ساله) عهد کرده؛ ولی عهدش را شکسته، آیا لازم است کفاره بدهد؟

جواب: شرط صحیح‌بودن عهد، بلوغ است؛ لذا کفاره بر ایشان واجب نمی‌شود.

سؤال: پسربچه‌ای که خوب و بد را می‌فهمد، آیا می‌تواند با زن‌های نامحرم (فامیل یا غیر فامیل)، دست بدهد؟ یا زن‌ها نزد این پسر بدون حجاب باشند؟

جواب: بنابر احتیاط واجب، بانوان باید در مقابل پسر ممیزی که احتمال می‌رود بر اثر نگاه‌کردن به زن، شهوتش برانگیخته شود، بدن و موی خود را بپوشانند.

منابع

رساله جامع

ممیّز و سنّ تمییز در مسائل شرعی

ج۱، مسأله ۳. بچّۀ نابالغ مُمیّز، هرچند مکلّف به احکام شرعی نیست، ولی در برخی موارد، مسائل و احکام ویژه‌ای در مورد وی وجود دارد که در قسمت‌های مختلف رساله بیان شده است:

مانند صحیح بودن تقلید وی با توضیحاتی که در مسألۀ «۱۵» ذکر شده؛ پذیرفته شدن حرف بچّۀ مُمیّز در مورد پاک یا نجس شدن اشیائی که در اختیار دارد با توضیح مسألۀ «۱۵۶»؛ صحیح بودن نماز وی با توضیحاتی که در فصل «کلّیّات نماز» ذکر می‌شود؛ لزوم پاسخ به سلام بچّۀ مُمیّز حتّی در بین نماز که در مسألۀ «۱۵۰۹» بیان شده؛ صحیح بودن نماز جماعت افراد، در جایی که بچّۀ مُمیّز واسطۀ اتّصال در صف‌ها قرار گرفته با توضیحات مسألۀ «۱۹۱۹»؛ صحّت وکیل قرار دادن وی در خرید و فروش و سایر امور با توضیحات مذکور در جلد سوّم مسائل «۱۲۹ تا ۱۳۲» و نیز مسألۀ «۱۱۵۵».

ج۱، مسأله ۴. «ممیّز» در هر یک از موضوعات احکام، فردی است که نسبت به آن موضوع، درک و فهم و توانایی تشخیص داشته باشد و محقّق شدن این معنا در موضوعات و موارد مختلف، متفاوت است؛

مثلاً ممیّز در مورد «نماز»، فردی است که نماز را درک می‌کند و می‌داند نماز، نوعی عبادت و ارتباط با خدای متعال است و با گفتار و حرکات مشابه آن فرق دارد؛ ممیّز در موضوع «خرید و فروش»، فردی است که بفهمد این کار معامله است و موجب ردّ و بدل شدن دو مال در مقابل یکدیگر می‌شود؛ پس ممکن است فردی در یکی از موضوعات ممیّز باشد و در موضوع دیگر ممیّز نباشد.

ج۱، مسأله ۱۵. اگر بچۀ ممیّز تقلید کند، تقلید او صحیح است. بنابراین، هر گاه مجتهدی که انسان قبل از بلوغش از او تقلید کرده از دنیا برود، حکم وی، حکم افراد بالغ است که در مسألۀ‌ «۱۳» ذکر شد؛ مگر در واجب بودن احتیاط بین دو قول در موارد علم اجمالی یا حجّت اجمالی که احتیاط بر او قبل از سنّ بلوغ، واجب نیست.

المسائل المنتخبة

مسألة ۱۰: یصحّ تقلید الصبی الممیز، فإذا مات المجتهد الذی قلده الصبی قبل بلوغه کان حکمه حکم غیره - الآتی فی المسألة (۱۴) - إلّا فی وجوب الاحتیاط بین القولین قبل البلوغ.

منهاج الصالحین

ج۱، مسألة ۵: یصحّ التقلید من الصبی الممیز، فإذا مات المجتهد الذی قلّده قبل بلوغه کان حکمه حکم غیره الآتی فی المسألة السابعة، إلّا فی وجوب الاحتیاط بین القولین قبل البلوغ.