روزه‌های حرام

طبق نظر آیت الله سیستانی:

روزه‌گرفتن در این روزها حرام است:

• روزه عید فطر
• روزه عید قربان
• روزه یوم الشک اول ماه رمضان، به نیت ماه رمضان
• روز ۱۱ و ۱۲ و ۱۳ ماه ذوالحجه، برای کسی که در منی باشد
• روزه زن بدون اجازه شوهر
• روزه فرزند با اذیت‌شدن والدین
• روزه‌ای که موجب هلاکت (مرگ) یا نقص عضو شود

همسو: روزه‌های مکروه • روزه‌های مستحبی

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسئله ۱۷۰۷. روزه عید فطر و قربان حرام است و نیز روزی را که انسان نمی‏داند آخر شعبان است یا اوّل ماه رمضان، اگر به نیت اوّل ماه رمضان روزه بگیرد، حرام می‏باشد.

مسئله ۱۷۰۸. اگر روزه مستحبی زن با حق استمتاع شوهر منافات داشته باشد حرام است، و همچنین روزه‌ای که واجب است ولی روز معینی ندارد مانند نذر غیر معین، که در این صورت هم بنا بر احتیاط واجب  روزه باطل است و از نذر کفایت نمی‌کند، و همچنین است  بنا بر احتیاط واجب  اگر شوهر، او را از گرفتن روزه مستحبی یا واجب غیر معین نهی نماید، اگرچه با حق او منافات نداشته باشد و احتیاط مستحب آن است که بدون اجازه او روزه مستحبی نگیرد.

مسئله ۱۷۰۹. روزه مستحبی فرزند، در صورتی که موجب اذیت پدر و مادر شود و این اذیت، از روی شفقت و دلسوزی باشد، حرام است.

مسئله ۱۷۱۰. اگر فرزند بدون اجازه پدر یا مادر روزه مستحبی بگیرد، و در بین روز، پدر یا مادر او را نهی کند، چنانچه مخالفت نمودن فرزند، موجب اذیت آنان شود و این اذیت از روی شفقت و دلسوزی باشد باید افطار نماید.

مسئله ۱۷۱۱. کسی که می‏داند روزه برای او ضرر قابل‌توجهی ندارد، اگرچه دکتر بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد، و کسی که یقین یا گمان دارد که روزه برایش ضرر قابل‌توجهی دارد، اگرچه دکتر بگوید ضرر ندارد، واجب نیست روزه بگیرد.

مسئله ۱۷۱۲. اگر انسان یقین یا اطمینان داشته باشد که روزه برایش ضرر قابل‌توجهی دارد، یا آن را احتمال بدهد، و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر عقلا بجا باشد، واجب نیست روزه بگیرد، بلکه اگر آن ضرر موجب هلاکت یا نقص عضو شود روزه حرام است، و در غیر این صورت اگر رجاءً روزه بگیرد و بعد معلوم شود ضرر قابل‌توجهی نداشته، روزه‌اش صحیح است.

مسئله ۱۷۱۴. غیر از روزه‌هایی که ذکر شد، روزه‌های حرام دیگری هم هست که در کتاب‌های مفصّل ذکر شده است.

رساله جامع

ج۲، مسئله ۲۴۴. . اکثر روزه‌های حرام از این قرار می‌باشند:

1. روزه گرفتن در روز عید فطر و عید قربان.

۲. روزی را که انسان نمی‌داند آخر ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، به نیّت اوّل ماه مبارک رمضان.

۳. روزۀ وصال؛ مثل اینکه فرد یک شبانه‌روز از اذان صبح تا سحر روز بعد به نیّت روزه، روزه بگیرد، یا دو شبانه روز را بدون اینکه دربین آن افطار کند، روزه بگیرد؛ ولی اگر فرد افطار کردن را تا سحرگاه شب بعد یا تا شب دوّم، بدون نیّت روزه به تأخیر بیندازد، اشکال ندارد، هرچند احتیاط مستحب آن است که بدون قصد روزه نیز افطار کردن را تا سحرگاه به تأخیر نیندازد.

۴. روزۀ مستحبّی زوجه یا روزۀ‌ واجب غیر معیّن وی - مانند روزۀ نذر یا روزۀ استیجاری غیر معیّن - چنانچه با حقّ واجب بهره‌وری جنسی شوهرش(حقّ استمتاع) ناسازگار باشد، حرام است و بنابر احتیاط واجب، روزه‌اش باطل است.

بلکه حکم مذکور در موردی که شوهر، زن را از گرفتن روزۀ مستحبّی یا واجب غیر معیّن نهی نماید، هرچند با حقّ او ناسازگار نباشد نیز بنابر احتیاط واجب جاری است و احتیاط مستحب آن است که زن مطلقاً بدون اجازۀ شوهر، روزۀ مستحبّی یا واجب غیر معیّن نگیرد.

۵. روزۀ مستحبّی فرزند، در صورتی که موجب اذیّت پدر یا مادر شود و این اذیّت، از روی دلسوزی باشد و اگر فرزند بدون اجازۀ پدر یا مادر، روزۀ مستحبّی بگیرد و در بین روز، پدر یا مادر مطلّع شده و او را نهی کند، چنانچه مخالفت نمودن فرزند موجب اذیّت آنان شود و این اذیّت، از روی دلسوزی باشد، مخالفت با آنان حرام است و باید افطار نماید.

۶. روزه‌ای که برای فرد ضرر دارد و آن ضرر به گونه‌ای است که موجب مرگ یا ضرر شدید همچون مرگ مغزی، قطع یا نقص اعضا یا از بین رفتن برخی از حواس مانند نابینایی ‌شود.

غیر از روزه‌هایی که گفته شد، روزه‌های حرام دیگری هم هست که در سایر کتب به‌طور مفصّل ذکر شده است.

منهاج الصالحین

ج۱، مسألة ۱۰۶۶: یحرم صوم العیدین، وأیام التشریق لمن کان بمنی ناسکاً کان أم لا، ویوم الشک علی أنّه من شهر رمضان، ونذر المعصیة بأن ینذر الصوم علی تقدیر فعل الحرام شکراً، أمّا زجراً فلا بأس به، وصوم الوصال وهو صوم یوم ولیلة إلی السحر أو صوم یومین بلا إفطار فی البین.

ولا بأس بتأخیر الإفطار ولو إلی اللیلة الثانیة إذا لم ‏یکن عن نیة الصوم، والأحوط استحباباً اجتنابه.

عروه الوثقی

[ ۲۵۰۱ ] مسألة ۱: لا یشرع الصوم فی اللیل، ولا صوم مجموع اللیل والنهار، بل ولا إدخال جزء من اللیل فیه إلا بقصد المقدمیة.

بعد از مساله ۲۵۸۸

فصل (فی أقسام الصوم)

أقسام الصوم أربعة:

واجب، وندب، ومکروه کراهة عبادة، ومحظور .... وأما المحظور منه: ففی مواضع أیضاً:

أحدها: صوم العیدین الفطر والأضحی، وإن کان عن کفارة القتل فی أشهر الحرم، والقول بجوازه للقاتل شاذ والروایة الدالة علیه ضعیفة سندا ودلالة .

الثانی: صوم أیام التشریق وهی الحادی عشر والثانی عشر والثالث عشر من ذی الحجة لمن کان بمنی، ولا فرق علی الأقوی بین الناسک وغیره.

الثالث: صوم یوم الشک فی أنه من شعبان أو رمضان بنیة أنه من رمضان، وأما بنیة أنه من شعبان فلا مانع منه کما مر.

الرابع: صوم وفاء نذر المعصیة، بأن ینذر الصوم إذا تمکن من الحرام الفلانی أو إذا ترک الواجب الفلانی یقصد بذلک الشکر علی تیسره، وأما إذا کان بقصد الزجر عنه فلا بأس به، نعم یلحق بالأول فی الحرمة ما إذا نذر الصوم زجرا عن طاعة صدرت منه أو عن معصیة ترکها.

الخامس: صوم الصمت، بأن ینوی فی صومه السکوت عن الکلام فی تمام النهار أو بعضه بجعله فی نیته من قیود صومه، وأما إذا لم یجعله قیدا وإن صمت فلا بأس به، وإن کان فی حال النیة بانیا علی ذلک إذا لم یجعل الکلام جزء من المفطرات وترکه قیدا فی صومه.

السادس: صوم الوصال، وهو صوم یوم ولیلة إلی السحر، أو صوم یومین بلا إفطار فی البین وأما لو أخر الإفطار إلی السحر أو إلی اللیلة الثانیة مع عدم قصد جعل ترکه جزءاً من الصوم فلا بأس به، وإن کان الأحوط عدم التأخیر إلی السحر مطلقا.

السابع: صوم الزوجة مع المزاحمة لحق الزوج، والأحوط ترکه بلا إذن منه، بل لا یترک الاحتیاط مع نهیه عنه وإن لم یکن مزاحما لحقه.

الثامن: صوم المملوک مع المزاحمة لحق المولی، والأحوط ترکه من دون إذنه، بل لا یترک الاحتیاط مع نهیه.

التاسع: صوم الولد مع کونه موجبا لتألم الوالدین وأذیتهما.

العاشر: صوم المریض ومن کان یضره الصوم.

الحادی عشر: صوم المسافر إلا فی الصور المستثناة علی ما مر.

الثانی عشر: صوم الدهر حتی العیدین علی ما فی الخبر، وإن کان یمکن أن یکون من حیث اشتماله علیهما لا لکونه صوم الدهر من حیث هو.