غبار و بخار برای روزه‌دار

طبق نظر آیت الله سیستانی:

اگر روزه‌دار غبار غلیظ (مانند غبار خاک و آرد) یا دود غلیظ (مانند دود سیگار و قلیان) را عمداً به حلق برساند، روزه‌اش باطل می‌شود. (بنابر احتیاط واجب)

اما اگر به‌طور اتفاقی در معرض غبار یا دود غلیظ قرار گرفت و نتوانست مانع ورود آن به حلق شود، روزه‌اش صحیح است.

منابع فقهی

توضیح المسائل

مسأله ۱۵۸۲  بنا بر احتیاط واجب رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می‏کند، چه غبار از چیزی باشد که خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی باشد که خوردن آن حرام است مثل خاک.

مسأله ۱۵۸۳  رساندن غبار غیر غلیظ به حلق، روزه را باطل نمی‌کند.

مسأله ۱۵۸۴  اگر غباری غلیظ پیدا شود و انسان با اینکه متوجه است و می‌تواند مواظبت کند ولی مواظبت نکند و به حلق برسد  بنا بر احتیاط واجب  روزه‌اش باطل می‌شود. امّا از گرد و غباری که در اثر وزش باد یا طوفان و مانند آن پدید می‌آید و پرهیز از آن معمولاً سختی بسیار زیاد دارد، لازم نیست پرهیز شود.

مسأله ۱۵۸۵  احتیاط واجب آن است که روزه‌دار دود سیگار و تنباکو، و مانند اینها را هم به حلق نرساند.

مسأله ۱۵۸۶  اگر مواظبت نکند و غبار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود، چنانچه یقین یا اطمینان داشته که به حلق نمی‏رسد، روزه‌اش صحیح است، و اگر گمان می‏کرده که به حلق نمی‏رسد، بهتر آن است که آن روزه را قضا کند.

مسأله ۱۵۸۷  اگر فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند، یا بی‌اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه‌اش باطل نمی‏شود.

رساله جامع

مسأله ۸۸. رساندن غبار غلیظ به حلق بنابر احتیاط واجب روزه را باطل می‌کند، چه غبار از چیزی باشد که خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی باشد که خوردن آن حرام است مثل خاک.

بنابراین، روزه‌داری که مثلاً در روزۀ ماه مبارک رمضان غبار غلیظ به حلقش رسانده، بنابر احتیاط واجب باید روزۀ آن روز را به قصد قربت مطلقه [پ: یعنی خصوص روزۀ واجب را نیّت نکند؛ بلکه از مبطلات روزه پرهیز کند و قصدش از این کار به‌طور کلّی، قربةً إلی اللّه باشد.] تمام کرده و قضای آن را هم بگیرد؛ البتّه اگر ذرّات غبار غلیظ در داخل دهان طوری جمع شود که فرو بردن آن عرفاً خوردن محسوب شود، روزه باطل می‌شود.

مسأله ۸۹. احتیاط واجب آن است که روزه‌دار دود سیگار و تنباکو و مانند اینها از سایر دخانیات را به حلق نرساند. همچنین، از رساندن سایر دودهای غلیظ به حلق، بنابر احتیاط واجب، پرهیز نماید.

بنابراین، اگر عمداً این کار را انجام دهد، بنابر احتیاط واجب باید روزۀ آن روز را به قصد قربت مطلقه [پ: همان.] تمام کرده و قضای آن را هم بگیرد.

مسأله ۹۰. رساندن غبار غیر غلیظ به حلق، روزه را باطل نمی‌کند.

مسأله ۹۱. بخار آب روزه را باطل نمی‌‌کند، هرچند غلیظ باشد؛ البتّه اگر در فضای دهان تبدیل به قطرات آب شود و روزه‌دار عمداً آن را فرو دهد، که در این صورت روزه‌‌اش باطل می‌شود؛ مگر آن ‌قدر اندک باشد که در آب دهان، از بین رفته حساب شود.

مسأله ۹۲. اگر به علّت باد یا طوفان، غباری غلیظ پیدا شود و طوری باشد که معمولاً چنین غباری، در صورت عدم مراقبت، به حلق می‌رسد و انسان با اینکه متوجّه است و می‌تواند مواظبت کند، مواظبت نکند و آن غبار به حلق برسد، بنابر احتیاط واجب روزه‌اش - با توضیحی که در مسألۀ «۸۸» ذکر شد - باطل می‌شود؛ امّا لازم نیست از گرد و غباری که در اثر وزش باد یا طوفان پدید می‌آید و پرهیز از آن معمولاً دشوار و سخت است، پرهیز شود.

مسأله ۹۳. اگر روزه‌دار مواظبت نکند و غبار یا دود و مانند اینها وارد حلق وی شود، چنانچه یقین یا اطمینان داشته که به حلق نمی‌رسد، روزه‌اش صحیح است. همچنین است حکم، اگر گمان می‌کرده که به حلق نمی‌رسد و بدین جهت مواظبت ننموده است، ولی احتیاط مستحب آن است که در این صورت، قضای آن روزه را نیز به‌جا آورد.

مسأله ۹۴. اگر فرد فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند، یا بی‌‌اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه‌اش باطل نمی‌شود.

المسائل المنتخبه

بعد از مساله 508

الثامن من المفطرات: تعمّد إدخال الغبار أو الدخان الغلیظین فی الحلق علی الأحوط لزوماً، ولا بأس بغیر الغلیظ منهما، وکذا بما یتعسّر التحرّز عنه عادة کالغبار المتصاعد بإثارة الهواء.

منهاج الصالحین

بعد از مساله 990

السادس: تعمّد إدخال الغبار أو الدخان الغلیظین فی الحلق علی الأحوط وجوباً، ولا بأس بغیر الغلیظ منهما، وکذا بما یتعسّر التحرّز عنه عادة کالغبار المتصاعد بإثارة الهواء.

عروه الوثقی

بعد از مساله 2412

السادس : إیصال الغبار الغلیظ إلی حلقه (۱۳۲۴)، بل وغیر الغلیظ علی الأحوط (۱۳۲۵)، سواء کان من الحلال کغبار الدقیق أو الحرام کغبار التراب ونحوه، وسواء کان بإثارته بنفسه بکنس أو نحوه أو بإثارة غیره بل أو بإثارة الهواء (۱۳۲۶) مع التمکین منه وعدم تحفظه، والأقوی إلحاق البخار الغلیظ (۱۳۲۷) ودخان التنباک ونحوه (۱۳۲۸)، ولا بأس بما یدخل فی الحلق غفلة أو نسیانا أو قهرا أو مع ترک التحفظ بظن عدم الوصول ونحو ذلک.

(۱۳۲۴) (إیصال الغبار الغلیظ إلی حلقه) : بأن تجتمع الأجزاء الترابیة  مثلا  ویدخل فی حلقه بحیث یصدق علیه الأکل عرفا وإلا فعلی الأحوط وجوبا.

(۱۳۲۵) (علی الأحوط) : لا بأس بترکه.

(۱۳۲۶) (أو بإثارة الهواء) : إلا فیما یتعسر الاجتناب عنه عادة.

(۱۳۲۷) (والأقوی إلحاق البخار الغلیظ) : مع اجتماع الأجزاء المائیة ودخولها فی الحلق بحیث یصدق علیه الشرب عرفا، وإلا فعلی الأحوط الأولی.

(۱۳۲۸) (ودخان التنباک ونحوه) : علی الأحوط وجوبا.